Kiedy rodzinne pożyczki nie muszą podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych

Prywatna pożyczka to dobra alternatywa dla kredytów bankowych, zwłaszcza gdy udziela jej ktoś bliski. Trzeba jednak pamiętać, że umowa pożyczki nie jest obojętna podatkowo. W grę wchodzi tu podatek od czynności cywilnoprawnych, tzw. PCC. Co do zasady umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku znajduje się w katalogu czynności nim opodatkowanych. Stawka podatku jest stosunkowo niewielka, bo wynosi 0,5 proc. A podstawą opodatkowania jest kwota lub wartość pożyczki albo depozytu. Po umowie określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty.

Czytaj także:

Jak nie wpaść w pułapkę przy darowiźnie, spadku, pożyczce

Podatek od spadków i darowizn: spóźnienie pozbawia ulgi

Zwolnienie z podatku od darowizn: sądy kontra fiskalna wykładnia

Słony rachunek za brak zgłoszenia pożyczki do skarbówki

Dla pożyczek w rodzinie ustawodawca przewidział pewne preferencyjne rozwiązania, które umożliwiają nawet całkowite uniknięcie rozliczenia z fiskusem. Tak jak każda preferencja, zostały jednak obwarowane pewnymi warunkami.

Limit i pełna ulga

W przypadku pożyczek w rodzinie w grę wchodzą dwa rozwiązania. A ich zastosowanie i zakres zależy od stopnia spokrewnienia.

Pierwsze zwolnienie jest szersze, ale limitowane. Chodzi o pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn.

Do tej grupy zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodziców, dziadków itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Pożyczki pieniężne między tymi osobami są wolne od PCC, aż do kwoty 9637 zł. Nie trzeba ich też nigdzie zgłaszać, tylko pamiętać, że limit dotyczy pożyczek za pięć kolejnych lat, ale jest on liczony osobno od każdej osoby. Przykładowo, jeśli podatnik otrzyma w ciągu pięciu lat po 6 tys. zł pożyczki od małżonka i od rodzica, nie musi rozliczać się z fiskusem. W obu przypadkach kwota wsparcia mieści się w limicie zwolnienia z PCC.

Pożyczki rodzinne ponad limit także nie muszą być opodatkowane, ale ta preferencja została zawężona i obwarowana dodatkowymi warunkami.

Przede wszystkim dotyczy tylko członków najbliższej rodziny. To osoby zaliczane w podatku od spadków i darowizn do tzw. zerowej grupy podatkowej, czyli małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Trzeba podkreślić, że na tej liście nie ma teściów, zięcia i synowej. Pożyczki między nimi są zwolnione z PCC, ale tylko do limitu 9637 zł.

Z kolei pożyczki w zerowej grupie nie podlegają PCC bez względu na kwotę, ale konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Pierwszy to złożenie deklaracji w sprawie PCC właściwemu fiskusowi i to w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Wyjątkiem są tylko sytuacje, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego. Wtedy nie ma obowiązku składnia formularza w terminie.

Drugi warunek konieczny do skorzystania z pełnego zwolnienia to odpowiednie udokumentowanie otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę, czyli pożyczkobiorcę. Musi to być dowód przekazania pożyczki na: jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, ewentualnie przekazem pocztowym.

Mówiąc inaczej, żeby pożyczka powyżej 9637 zł z tą samą osobą z zerowej grupy nie podlegała PCC, konieczne jest zasadniczo jej zgłoszenie w terminie 14 dni (poza umowami przed notariuszem) oraz „przepuszczenie" pieniędzy przez konto lub przekazem pocztowym.

Utrata przywileju

Niespełnienie któregoś z tych warunków odbiera prawo do nielimitowanego zwolnienia. Dodatkowo, jeśli biorący pożyczkę zaliczany do zerowej grupy podatkowej powołuje się na zawarcie umowy pożyczki w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, a nie udokumentował otrzymania pieniędzy na rachunek czy przekazem, stawka podatku wynosi 20 proc.

Obowiązek zapłaty PCC od pożyczki co do zasady obciąża pożyczkobiorcę. To on też wypełnia formularz PCC-3. Można go złożyć tradycyjnie, np. osobiście w urzędzie lub pocztą, ale także przez internet. Zasadniczo właściwy jest naczelnik urzędu skarbowego z miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika.