Konfrontacja Kościołowi nie służy

[b][link=http://blog.rp.pl/blog/2009/02/13/stanislaw-obirek-konfrontacja-kosciolowi-nie-sluzy/]skomentuj na blogu[/link][/b]

Zdort stwierdza, że „Przez ostatnich kilkadziesiąt lat stosunki między Kościołem a coraz bardziej liberalnym światem były czymś w rodzaju zawieszenia broni”. Rozumiem, że okres ten obejmuje lata posoborowe w życiu Kościoła, a nie tylko tytułowe kremówki Jana Pawła II.

Jestem gotów się zgodzić, że w ostatnich latach nastąpiła daleko idąca infantylizacja wiary. Nie łączyłbym jej jednak z urokliwymi w końcu rysami pontyfikatu polskiego papieża, ale raczej z dokumentami watykańskimi. A zacząłbym, idąc za sugestią belgijskiego kardynała Danneelsa, od „Humanae vitae”. Otóż zdaniem tego hierarchy to właśnie sposób podejścia do problemów antykoncepcji w papieskim dokumencie zachwiał autorytetem Kościoła. Mówił w wywiadzie udzielonym ks. Bonieckiemu na łamach „Tygodnika Powszechnego” w 2004 roku: „Kryzys autorytetu Kościoła rozpoczął się po ogłoszeniu encykliki "Humanae vitae". Mieliśmy w Belgii rodziny bardzo katolickie, uważające, że sprawa regulacji urodzeń, np. stosowanie pigułki antykoncepcyjnej, należy do indywidualnego sumienia. Paweł VI postawił sprawę inaczej, co doprowadziło do kryzysu władzy Kościoła”. I dodawał, pytany o spadek uczestnictwa w praktykach kościelnych, w tym zwłaszcza spowiedzi, że również za to jest odpowiedzialna feralna encyklika.

Nawet jeśli dla polskiego katolika te stwierdzenia brzmią szokująco, są jak najbardziej prawdziwe. Danneels powtarzał je zresztą wielokrotnie. Katolikom przestało się podobać traktowanie ich jak dzieci. Przynajmniej na Zachodzie.

W Polsce ten okres mamy jeszcze przed sobą. Jak na razie to cytowane obficie dokumenty watykańskie wyznaczają jakość debaty nad Wisłą. I to nie tylko debaty teologicznej. Politycy w naszym kraju nie tylko uzgadniają swoje wypowiedzi z nauczaniem kościelnym, ale trwożliwie spoglądają w stronę biskupów, nie troszcząc się o społeczne koszty ich bezrefleksyjnych działań. Biskupi spieszą z podziękowaniami do Benedykta XVI za „ratowanie jedności”, nie zastanawiając się nad ceną, jaką cały Kościół płaci za nieprzemyślany gest papieża.

Ma Dominik Zdort rację, że deklaracja „Dominus Iesus” została policzona Ratzingerowi i słusznie w jej kontekście przywoływano encyklikę Jana Pawła II „Ut unum sint” jako dopełnienie tego niefortunnego dokumentu. Bo nie tylko przypomniał tradycyjne nauczanie Kościoła o Jezusie jako jedynym Zbawicielu, ale skutecznie zamroził ekumeniczne rozmowy z innymi Kościołami chrześcijańskimi, którym miana Kościoła po prostu odmawiał.

Już wtedy głośne głosy protestu dało się słyszeć nie tylko od liberalnego świata, ale i od prominentnych purpuratów w samym Watykanie. Zaś ostatnia fala krytyki, z jaką się spotkał niemiecki papież, która tak oburza publicystę „Rzeczpospolitej”, nie dotyczy tak naprawdę „wyskoku lefebrystycznego hierarchy”. Chodzi o odejście od ducha Soboru Watykańskiego II, a zwłaszcza od tak krytykowanej przez Bractwo św. Piusa X deklaracji o wolności religijnej „Dignitatis Humanae” i o deklarację poświęconą stosunkowi Kościoła katolickiego do innych religii „Nostra aetate”.

Te dwa dokumenty stanowiły radykalne zerwanie z dotychczasowym nauczaniem Kościoła rzymskokatolickiego, i to one są solą w oku lefebrystów. Zaś oburzenie środowisk żydowskich żadną miarą nie ma na celu „przypinania Benedyktowi łatki antysemity”, lecz łączy się z uzasadnioną obawą, iż modlitwa wielkopiątkowa o nawrócenie Żydów, choć w złagodzonej formie – by ujrzeli światło Chrystusa – na powrót stanie się wyznacznikiem myślenia katolików o Żydach jako wiarołomnych bogobójcach.

Sprawa jest więc poważna. Redaktor Zdort stawia retoryczne pytanie: „Czy Benedykt XVI się przestraszy?” Wiadomo, że się nie przestraszy. Jest dzielny, odważny i bezkompromisowy. Udowodnił to jako wieloletni prefekt Kongregacji Nauki Wiary. Jest też Józef Ratzinger znakomitym teologiem. Potrafi samodzielnie ocenić stan teologii katolickiej w ostatnich dziesięcioleciach. Nie krył nigdy, zwłaszcza po roku 1968, gdy katedrę uniwersytecką zamienił na tron biskupi, swego dystansu wobec jej progresywnych tendencji. Wielu teologów odczuło na własnej skórze konsekwencje tych upodobań.

Tymczasem pytanie wcale nieretoryczne brzmi: czy to się Kościołowi opłaca? W moim przekonaniu Benedykt XVI, idąc na konfrontację ze światem liberalnym, powtarza drogę swoich dwóch poprzedników od końca XVIII wieku. Zmienił jej kurs dopiero Jan XXIII, który odszedł od konfrontacji i zdecydował się na dialog i aggiornamento. Skutki, zarówno konfrontacji, jak i dialogu, znamy. Możemy więc wybierać. Jeśli Benedykt XVI zdecyduje się na kontynuowanie twardego kursu, nie będzie się mógł dziwić jego konsekwencjom. Francuski historyk katolicki Georges Minois przypomina w swojej książce o stosunku Kościoła do nauki na przestrzeni wieków. Warto przywołać odpowiedź na oświeceniowe tendencje papieża Piusa VI. Było nią brewe „Quod aliquantum”, które określa wolność myślenia i pisania jako „prawo potworne”, a ideę równości jako „szaleńczą”.

Wiek następny stał pod znakiem opublikowanej w 1908 roku Piusa X encykliki „Pascendi Dominici gregis”. Zdaniem Minois była to przejmująca próba zatrzymania biegu historii. I dodaje znamienny komentarz: „encyklika 'Pascendi' to jeden z dokumentów mówiących w sposób bezlitosny o zaślepieniu zwierzchności kościelnej na początku wieku. Jego skutkiem była kampania, w której orężem stały się denuncjacja, oskarżenia, wpisanie do indeksu, ekskomunika”.