Polski bigos z wkładką

Spotkać się z Tymonem Tymańskim jest równie łatwo jak złapać w ręce elektron. Szybko żyje, szybko myśli, szybko zakłada i rozwiązuje zespoły. Jeszcze szybciej zmienia miejsce pobytu. Dziś koncert w Bolesławcu, jutro w Szczecinie. I tak bez końca.

– Będę w sobotę w warszawskim „Powiększeniu”, gram z Polish Brass Ensemble! – wystrzeliwuje słowa z szybkością karabinu maszynowego, kiedy wreszcie łapię go przez komórkę.

[srodtytul]Co tam 300 tysięcy![/srodtytul]

Warszawa, sobota wieczór. Klub Powiększenie, na tyłach Nowego Światu. Na parterze przy barze nasączają się już pierwsi klubowicze. Z piwnicy dobiega mocny rytm perkusji i kakofonia instrumentów dętych. Tymon ćwiczy pochylony nad czarnym pudłem elektrycznej gitary. Na przodzie sceny „dmie w rury”, buja się i kiwa, jazzrockowa ekstraklasa: puzonista Bronisław Duży, trębacz Ziut Gralak ze swoją minitrąbką, Aleksander Korecki z saksofonem.

– Zagrajmy to w formie A-B-A! – komenderuje Tymon. Grają. – A teraz wszystko przemieszajmy. Niech każdy zagra solo na innej części! – Gramy jak cholera, a cholera żniwo zbiera! – podsumowuje Gralak. Próba kończy się śmiechami. Muzycy umawiają się po kolacji na 21. – Sorry za obsuwę, ale później przyjechałem do Warszawy – mówi Tymon na powitanie. – W związku z przebudowami od paru lat jeździ się coraz dłużej. Nawet do pięciu godzin.

I przytacza żartobliwie powiedzenie z czasów PRL: „Żeby było lepiej, musi być gorzej!”.

– Temat drogi staje dla mnie kluczowy, niczym dla Jacka Kerouaca – kontynuuje. – Rozważam ją pod względem fizykalnym i metafizycznym. Droga jako codzienna udręka, jako praktyka cierpliwości i przeznaczenie. Z wyjazdami i powrotami do domu, w ciągu roku jestem w drodze około 150 dni. Moje życie staje się drogą!

Na gierkówce, na trasie Konin – Poznań, między Krakowem i Wrocławiem, da się wytrzymać. – Ale kiedy mam na azymucie Łódź i Warszawę, zaczyna się dramat. Całe godziny w korkach. W błocie, w śniegu, między tirowcami, słuchając ich gadek na CB-radio. „Szerokości”, i tak dalej. Trzeba jakoś zarobić na chleb i oliwki.

Z Tymonem, jak z żadnym innym muzykiem, zawsze szczerze rozmawiało się o kasie. Nigdy nie była dla niego fetyszem i pokusą.

Siedem lat temu, na początku „Idola”, opowiadał o Maćku Maleńczuku, który również ma undergroudowe korzenie, a jednak zdecydował się na medialną karierę. Historia brzmiała następująco: – Po koncercie w Tczewie polazłem na imprezę z Maćkiem, który chciał się pobratać. Powiedział mi prosto z mostu, że to bardzo źle, że sam dygam wzmacniacze i że wyglądam jak szmaciarz. A szmaciarzowi nikt nie da 10 tysięcy za koncert. Trzeba jakoś wyglądać. W ferworze pijatyki podarował mi kremowy garnitur za 3 tysiące złotych, sugerując, że warto by dokupić buty ze skóry węża. Ma chłopak gest, co by nie mówić. Garnitur do dzisiaj wisi w mojej szafie – czasem ubieram go do sesji zdjęciowych.

Ale butów za 2 tysiące nie dokupił.

A miał niejedną kuszącą propozycję. Wśród nich kontrakt na występy w kolejnej edycji „Idola” w 2002 r. Za mnóstwo kasy: 300 tysięcy! – Odmówiłem. Nie zależy mi na gnojeniu nieopierzonych biedaków z prowincji. Teraz to jest w mediach popularne – trzeba być wyrazistym, podkręcać, kreować lub niszczyć. Nazywa się to „podpierdolka”. A ja na mój wizerunek pracowałem 20 lat. Owszem, jest ostry, nieraz skandalizujący. Ale jeśli mówię coś dobitnego, robię to w konkretnym celu. Nie mówię „fuck you, teachers”, żeby zemścić się na jakiejś konkretnej grupie. To dziecinne. Mój tzw. niezależny image to po prostu kwestia twardego karku, nienawykłego do schylania się po cudzego loda. Nie sprzedam się za 300 tysięcy ani za 5 milionów dolarów. Nie jestem aniołem, robię niekiedy całkiem proste i głupie błędy. Ale bliżej mi duchowo do Joe Strummera z The Clash niż do Lady Gagi. Wolę kilka tysięcy złotych miesięcznie za moje klubowe koncerty.

Za sobotni występ w Powiększeniu Tymon wziął 600 zł. – Daję sobie radę, bo… jestem przystojniejszy od kolegów (śmiech). No cóż – mam sporo energii i woli walki, umiem pisać i grać na wielu fortepianach. Jeśli nie mam siły – idę na trening do mojego przyjaciela Józka Pachura, do mojej niedużej gdańskiej sekcji karate. Tyle jesteś naprawdę wart – ile jesteś w stanie wypocić, wygrywając ze swoją słabością i lenistwem. Ale młodsi ambitni muzycy klepią biedę. Nawet się nie pytam, ile zarabiają koledzy ze Ścianki czy Kobiet, z The Car Is On Fire czy Kawałka Kulki. Bycie „offowcem” to wybór życia a la Modigliani.

Tymon najlepiej zarabiał w telewizji. Przez trzy lata, włączając pisanie recenzji dla „Dziennika” i felietonów dla gdańskiej „Wyborczej”, zarabiał pod 20 tysięcy miesięcznie.

– Ale przecież brałem udział w programie „Łossskot!” nie tylko dla kasy. Pewnie, że chciałem zacząć zarabiać lepszą kasę – choćby po to, żeby się dowartościować. Ale nie za wszelką cenę. W „Łossskocie” musiałem się szybko i wszechstronnie doedukować, przepytując najważniejszych twórców w kraju. Chodzić do teatru, kina, czytać książki, bywać na wystawach. Zrobiłem studia doktoranckie w przyspieszonym tempie. Odbyłem je w przyjacielskiej atmosferze z dwoma znakomitymi prymusami – Jackiem Dehnelem i Maciejem Chmielem. Zdecydowałem się na rolę słuchacza, który znienacka wkłada patyk w szprychy.

Ale z czasem Tymon poczuł, że zamienia się w robota. – Siedziałem dwa dni w Warszawie. Trzeci dzień w pociągu, w którym pospiesznie pisałem recenzje i felietony. Przez pół dnia nieudacznie nadrabiałem życie rodzinne, żeby nazajutrz wsiąść do busa i pojechać w trasę. W niedzielę pół dnia z rodziną i odbieranie telefonów: „Przeczytaj to i tamto… Idź do kina na to“… Brrr. Stałem się człowiekiem bezdomnym, który mieszka wszędzie. Cóż z tego, że stać mnie było na prezenty dla bliskich, kiedy nie miałem dla nich uwagi i z przepracowania puszczały mi emocje? Moja dziewczyna się ode mnie odsuwała. Uznała mnie za pracoholika. Tłumaczyłem, że to już ostatni rok. Wreszcie odeszła.

– Od tej pory wiem, że najlepiej mieć koło dziesiątki. Tyle właśnie jestem w stanie wyciągnąć z pisania i grania.

[srodtytul]Rzeczywistość jak bigos[/srodtytul]

Najnowszy album Tymona nazywa się „Bigos Heart”. Muzyka brzmi lekko, wakacyjnie, po beatlesowsku. Ale teksty nie tchną optymizmem. „Goodbye” jest o rozstaniu, „Love don’t Last” – o tym, że uczucie nie trwa wiecznie. – Leżałem na wznak, powalony kolejnym życiowym ciosem. Nie chciało mi się, a może nie miałem siły, szukać nowych kosmicznych rozwiązań muzycznych. Uwielbiam rock and rolla – jest jak haiku popkultury. Pozornie prosta i niska forma, ale można w niej zawrzeć całe życie, jego wzloty i upadki, krwistość i duchowość, całą esencję. Udowodnili to najwięksi – Woodie Guthrie, Bob Dylan, John Lennon, Leonard Cohen, Joe Strummer, Nick Cave. Dlatego studiuję rockową formę, ciągle inspiruję się jej prostotą.

Tytułowy bigos znakomicie wyraża zarówno barwność, jak i chaos polskiego życia. – Niestety, tak się niefortunnie złożyło, że staropolski bigos pomieszał się z „Polskim gównem”.

Te słowa można rozumieć metaforycznie, ale Tymon ma na myśli również autorski film o naszym kraju i środowisku muzycznym, który przygotowuje z przerwami, bo brakuje mu kasy na dokończenie scen musicalowych. Skąd pomysł na kolejny rozrachunkowy obraz?

– Kino włoskie zanim stało się magiczne, też było realistyczne. Musiało się uporać z grzechami faszyzmu, biedy, bezrobocia. My też nie dojdziemy do magii, zanim nie wyrzygamy trucizny PRL, nie rozliczymy się z ubekami, fizykalnymi i mentalnymi.

Tak jak w „Weselu” Wojtka Smarzowskiego, gdzie Tymon zagrał weselnego wodzireja, czy „Nilu”, „Popiełuszce”, „Korowodzie”, „Rewersie”, „Rysie” i „Domu złym”.

Ciekaw jestem, jak reagują młodzi ludzie, z którymi ma nieustannie kontakt, gdy powtarza, że 20 lat po odzyskaniu wolności nie możemy się uporać z upiorami przeszłości. Uważają go za oszołoma? A może zgreda?

– Moi młodzi znajomi są zdziwieni, dlaczego mocno i zapalczywie reaguję na sprawy PRL. Jedna z moich koleżanek, powołując się na opowieści ojca, przekonywała mnie nawet, że w komunie można było żyć normalnie. Odpowiedziałem, że owszem – jeśli tata był badylarzem, dysponował ubeckim paszportem albo miał wszystko w dupie. Ale każdy Polak z elementarną wrażliwością czuł, że wszystko jest nie tak. PRL, skądinąd trochę bardziej ludzki od ZSRR czy NRD, był naznaczony cierpieniem, upodleniem, upadkiem człowieczeństwa.

Polska się zmienia, ale nasza rzeczywistość wciąż przypomina bigos. – Młodzież mówi po angielsku, ma paszporty, podróżuje po świecie. Jednak połowa narodu to ludzie starsi, którzy zostali na zawsze przygnieceni przez komunę. Noszą komunistyczny stygmat, jego smętne piętno. Oni nie pójdą na „Dom zły“ – bo nie chcą pamiętać, bo wydaje im się, że było znacznie lepiej. Tymczasem w parlamencie widzę polityków, którzy nie chcą odejść. Sferą publiczną dalej rządzą kacykowie, zgodnie z zasadą: „więcej do prywatnej kieszeni, a mniej dla Polski”. Kosa mi się w kieszeni otwiera, że tak powiem po gitowsku.

Gdańsk, z którego pochodzi Tymon, kolebka „Solidarności”, nie zyskał wiele przed dwie dekady. – Wraz z innymi artystami zostałem zaproszony przez prezydenta Gdańska Piotra Adamowicza na debatę miejską. Ale kiedy zaczęliśmy mówić, co się nam nie podoba, a co wręcz przeraża, prezydent złapał się za głowę i powiedział, że już nie ma czasu i musi iść do dentysty. Wszyscy politycy żyją PR-em, autopromocją. To, co do niej nie pasuje jest pomijane, bo może zaszkodzić dobrym notowaniom. A w moim mieście przez lata nic się nie działo. Marzenia o rozwoju Gdańska się nie zrealizowały. Gdańsk, miasto o potencjale niemieckiego Hamburga, stał się poligonem straconych szans. Trójmiasto to morze, plaża, hektary lasu i miliony kilodżuli potencjału ludzkiego. Wszystko tylko w połowie wykorzystane. Dopiero ostatnio Trójmiasto dostało 4 mld zł na budowę drugiej obwodnicy i industrialne renowacje związane z Euro 2012. Wreszcie coś drgnęło.

Ciekaw jestem, co po dwóch latach rządów myśli o Donaldzie Tusku. – Głosowałem na Tuska. Kibicowałem mu. To mój starszy kolega. Znamy się i cenimy, jesteśmy na ty. Przychodził na koncerty Miłości. Zapamiętałem go jako skromnego faceta z jajami i poczuciem humoru. Zapraszał nas na mecze z drużyną, w której grały dzieciaki z rodzin patologicznych.

Pytam, jak wytłumaczyć bezczynność premiera.

– Z mojej perspektywy wygląda to tak: Donald wierzył w to, co robi i dla dobra ogółu założył maskę premiera, która jest częścią stroju lorda Vadera. Ciężko się przez nią oddycha. Ale wciąż wierzę, że Donald to szlachetny Anakin. Otoczony przez bandę cwaniaków. Niestety, polityka to dokumentny syf. Czy ktoś, kto się nią zajął, pozostał czysty? Może Mazowiecki, może Kuroń, bo się na czas wycofał. Nawet Adam Michnik, którego uważam za wyjątkowo fajnego gościa, straszliwie poślizgnął się na politycznym bananie. Z Rywinem.

[srodtytul]Nastawianie mózgu[/srodtytul]

Przed kilku laty głośny był związek Tymona z córką Roberta Brylewskiego Sarą. Kiedy się poznali, miała kilkanaście lat. To dobra perspektywa do oceny Romana Polańskiego.