W kodeksie spółek nie ma luki

[b]Sąd Najwyższy w wyroku (sygn. II CSK 449/09)[/b] wskazał jako prawną podstawę żądania, by sąd stwierdził nieważność uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej, art. 189 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8F7D588CE8B31C4B1EC62DB5C370DDFD?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link].

W sprawie tej chodziło o uchwałę rady nadzorczej spółki PGE Dystrybucja Ł. - Teren SA w Ł." pozbawiającą Bogdana S. członkostwa w zarządzie tej spółki. Sąd I instancji, zgodnie z jego żądaniem, ustalił na podstawie art. 189 k.p.c., że uchwała ta jest nieważna. Odmówił natomiast dodatkowego ustalenia, że jako nieważna nie pozbawia ona Bogdana S. funkcji członka zarządu. Sąd II instancji wskutek apelacji spółki zmienił ten wyrok i oddalił żądania Bogdana S. także w części w nim uwzględnionej.

W jego ocenie, skoro kodeks spółek handlowych nie przewiduje zaskarżania do sądu uchwał rady nadzorczej spółki akcyjnej, ograniczając zaskarżalność do uchwał walnego zgromadzenia, to trudno dopuścić możliwość ustalania nieważności uchwał rady nadzorczej na podstawie art. 189 k.p.c. Argumentem miało być to, że art. 425 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=7C001077D9FF0C82473E77F87B594931?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link], dopuszczający powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia sprzecznej z ustawą, wyraźnie wyłącza stosowanie w takich sprawach art. 189 k.p.c.

[srodtytul]Nie było zgody, czy wolno zaskarżyć [/srodtytul]

Wskutek skargi kasacyjnej Bogdana S. Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu II instancji i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Uznał za słuszny zarzut naruszenia przez ten sąd art. 189 k.p.c. w związku z art. 425 k.s.h. SN zaznaczył, że [b]zagadnienie dopuszczalności zaskarżania uchwał rad nadzorczych spółek kapitałowych jest kwestią sporną (unormowania w tym względzie dotyczące spółki akcyjnej i spółki z o.o. są co do istoty takie same). Rozbieżne jest także orzecznictwo SN.[/b]

W uzasadnieniu wyroku wskazuje się [b]uchwałę z 1 września 1993 r. (sygn. III CZP 114/93)[/b], w której SN uznał, że członkowi zarządu odwołanemu uchwałą rady nadzorczej przysługuje jedynie swoiste prawo skargi od uchwały rady nadzorczej do walnego zgromadzenia. Nie jest natomiast możliwe – ze względu na brak unormowań w tym względzie w k. s. h. (oraz w statucie spółki będącej stroną sporu) – zaskarżenie takiej uchwały do sądu.

[srodtytul]Kto oceni uchwałę[/srodtytul]

Z kolei w [b]wyroku z 20 stycznia 2009 r. (sygn. II CSK 419/08) SN[/b] z braku takich unormowań w k.s.h. wyciągnął inny wniosek: przyjął, że istnieje luka w prawie i że w drodze analogii należy stosować art. 249 – 252 k.s.h dotyczące zaskarżania uchwał zgromadzeń wspólników.

Jednakże SN w wyroku uznał, że luki w prawie tu nie ma, tak więc nie jest też dopuszczalne posłużenie się tu analogią. Poglądu, że luka taka istnieje, nie można – zdaniem SN – akceptować przez wzgląd na art. 2 k.s.h. Z mocy tego przepisu, w sprawach określonych w art. 1 § 1 k.s. h. (a więc także funkcjonowania spółek kapitałowych), a nieuregulowanych w k. s. h., stosuje się przepisy k.c., a jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy k. c. stosuje się odpowiednio.

[b]Istnieje więc pełna podstawa[/b] – stwierdza SN – [b]by zastosować do oceny uchwały rady nadzorczej art. 58 § 1 i § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0797D5719D1F7080E97C9A974C012301?id=70928]kodeksu cywilnego[/link], a więc ocenić ją przez pryzmat sprzeczności z ustawą, obejścia ustawy lub sprzeczności z zasadami współżycia społecznego[/b]. Do posłużenia się zaś tym przepisem konieczne jest skorzystanie z powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c., w którym sąd stwierdzi nieważność tej uchwały lub ustali jej istnienie albo nieistnienie. Za dopuszczalnością takiego powództwa opowiedziano się zdecydowanie w najnowszym piśmiennictwie.

SN w omawianym wyroku zajął też stanowisko w spornej kwestii, czy w takim powództwie można dochodzić stwierdzenia nieważności bądź ważności uchwały, uznając, że jest to dopuszczalne.

[srodtytul]Obowiązek spółki[/srodtytul]

Za słuszny uznał SN także zarzut naruszenia przez sąd II instancji art 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0797D5719D1F7080E97C9A974C012301?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. Zasada zapisana w art. 6 k.c. jest taka: ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Zdaniem sądu II instancji to Bogdan S. miał dowieść, że nie było ważnych powodów do jego odwołania z zarządu, a tego nie uczynił. SN stwierdził, że przeciwnie: to spółka powinna udowodnić istnienie ważnych powodów do odwołania Bogdana S. SN uzasadnił to m.in. tym, że nie można obciążać strony ciężarem dowodzenia wystąpienia okoliczności negatywnych.

[ramka][b]Powództwo o ustalenie[/b]

Artykuł 189 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8F7D588CE8B31C4B1EC62DB5C370DDFD?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] ustanawia fundamentalną zasadę pozwalającą każdemu, kto ma w tym interes prawny, żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Jest to tzw. powództwo o ustalenie. Nie ma ono zastosowania, gdy przepis szczególny przewiduje odrębne powództwo o ustalenie (np. istnienia lub nieistnienia małżeństwa, ustania obowiązku alimentacyjnego) albo gdy do rozpatrywania spraw dotyczących ustalenia stosunku prawnego lub prawa właściwy jest tryb nieprocesowy (np. stwierdzenie nabycia spadku, stwierdzenie zasiedzenia).[/ramka]