Urzędnik nie zmusi do odsprzedania działki

Sędziowie Trybunału nie mieli 18 marca 2010 r. wątpliwości. Przepis, który pozwala agencji żądać odsprzedania ziemi rolnej, jest niezgodny z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=77990]konstytucją[/link][b] (K 8/08)[/b].

– To zbytnia ingerencja w sferę obrotu cywilnego – tłumaczył Mirosław Granat, sędzia sprawozdawca.

Według statystyki ANR skorzystała 108 razy z prawa odkupu, w tym w 2009 r. 39 razy. Wiele tych spraw trafiło do sądu, a te je zawiesiły, czekając na wyrok Trybunału.

Rozprawie przysłuchiwali się rolnicy, od których agencja odkupiła grunt. Wśród nich był Edward Golińczak. Razem z synami prowadzi 100-ha gospodarstwo rolne pod Wrocławiem.

– W 2006 r. – opowiada – kupiłem od Agencji Nieruchomości Rolnych 10 ha ziemi. Zaciągnąłem w tym celu kredyt i do tej pory go spłacam.

[srodtytul]Wniosek rzecznika[/srodtytul]

Wniosek do Trybunału skierował rzecznik praw obywatelskich.

– Wpływały do nas skargi właścicieli nieruchomości nabytych od ANR – wyjaśniła w czasie pierwszej rozprawy Małgorzata Chmielewska z Biura RPO.

W efekcie rzecznik przyjrzał się przepisom regulującym obrót gruntami rolnymi i postanowił zakwestionować konstytucyjność dwóch przepisów: art. 29 ust. 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=248488]ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa[/link] oraz art. 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=169157]ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego[/link]. Pierwsze uregulowanie przyznaje ANR prawo odkupu nieruchomości rolnej w ciągu pięciu lat od daty jej sprzedaży (z wyjątkiem położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych). Drugi daje jej prawo wykupu działki rolnej wcześniej nabytej od agencji w drodze innej umowy niż sprzedaż, czyli przede wszystkim w formie darowizny.

– Kwestionowane przepisy są nieprecyzyjne i stanowią przykład złej legislacji – tłumaczyła Małgorzata Chmielewska. – Art. 29 ust. 5 – wyjaśniła – nie zawiera nawet żadnych kryteriów, którymi powinna się kierować ANR, podejmując decyzję. Pozwala też na odkup po cenie sprzedaży, powiększonej tylko o poniesione nakłady konieczne.

Prezes ANR Tomasz Nawrocki przyznał podczas pierwszej rozprawy, że przepisy są nieprecyzyjne, ale to nie ANR jest temu winna, lecz ustawodawcy. Agencja nie ma zaś wyjścia i musi je stosować. Prezes określił m.in. w swoim zarządzeniu kryteria, jakimi ANR kieruje się przy odkupie lub wykupie. Każdy nabywca, który nabywa grunt od agencji, wie o przysługujących jej prawach.

[srodtytul]Uzasadnienie wyroku[/srodtytul]

Trybunał uznał art. 4 ustawy o kształtowaniu za zgodny z konstytucją, a art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu za niekonstytucyjny. Straci on ważność z datą publikacji w Dzienniku Ustaw. Trybunał podzielił stanowisko rzecznika, że uregulowanie z art. 29 ust. 5 stanowi nieproporcjonalną ingerencję w konstytucyjnie chronione prawo własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 konstytucji). Ponadto wykonywanie prawa odkupu nie wymaga spełnienia jakichkolwiek przesłanek. W ustawie brak również stosownej regulacji rozliczeń między ANR a nabywcą ziemi pozbawionym własności. Jednocześnie TK pozostawił wolną rękę ustawodawcy. Może on rozważyć powrót do prawa odkupu, pod warunkiem że nowe przepisy nie będą powielały błędów poprzedników.

W tej chwili w Sejmie trwają prace nad kilkoma projektami dotyczącymi obu ustaw.

[ramka][srodtytul]Jak będą rozstrzygać sądy [/srodtytul]

>> Sprawy, które trafiły do sądu, a zostały zawieszone, dotyczą albo wydania nieruchomości agencji, albo złożenia przez właściciela nieruchomości oświadczenia akceptującego odkup. Po publikacji wyroku sprawy sądowe zostaną wznowione.

Sądy będą miały twardy orzech do zgryzienia. Powinni bowiem orzekać na podstawie stanu prawnego aktualnego w dniu, w którym ANR podjęła decyzję, że korzysta z odkupu. Bywa jednak, że sędziowie orzekają w niektórych sprawach inaczej, jeżeli dojdą do wniosku, że przepis rażąco narusza konstytucję.