Sądowi nie wystarczy bezczynność urzędu

Przed wniesieniem pozwu o odszkodowanie za bezprawne bądź unieważnione rozstrzygnięcie trzeba mieć decyzję

Publikacja: 22.10.2008 08:18

Foto: Fotorzepa, Krz Krzysztof Łokaj

Takie wymaganie przewidziane w przepisach k. p. a. jest zgodne z konstytucją – stwierdził [b]21 października 2008 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. 51/04)[/b].

Podczas rozprawy pod przewodnictwem prezesa TK sędziego Bohdana Zdziennickiego Trybunał oceniał art. 160 § 5 k.p.a. w związku z art. 160 § 4 k.p.a. Przepisy te, mimo że uchylone w związku z wejściem w życie art. 417 ze § 1 i 2 kodeksu cywilnego, stosowane są nadal w sprawach, w których prawo do odszkodowania zostało uzyskane przed 1 września 2004 r.

– A skarg w takich sprawach do rzecznika praw obywatelskich napływa wciąż bardzo dużo – mówi Dariusz Chaciński, dyrektor Zespołu w Biurze RPO. – Dotyczą głównie tzw. małej reprywatyzacji, w której odszkodowanie przysługuje po stwierdzeniu nieważności decyzji nacjonalizacyjnych.

Skargę konstytucyjną do TK, w której swój udział zgłosił również rzecznik praw obywatelskich, wnieśli spadkobiercy Wiktora P. Po stwierdzeniu nieważności decyzji o zabraniu młyna, wystąpili do ministra rolnictwa o wypłatę odszkodowania.

[b]Otrzymali odmowę, ale nie w formie decyzji, lecz pisma. Wystąpili do sądu o zasądzenie odszkodowania, ale sądy w Warszawie oddaliły powództwo i apelację, bo nie było decyzji administracyjnej.[/b]

Sąd Najwyższy uchylił oba wyroki i odrzucił pozew. Uznał, że warunkiem otwarcia drogi sądowej o odszkodowanie na podstawie art. 160 k.p.a. jest decyzja przyznająca odszkodowanie lub odmawiająca go. Jeżeli jej nie ma, bezczynność organu można usunąć jedynie w drodze skargi do sądu administracyjnego. Dopiero po jej wyczerpaniu można się zwrócić do sądu powszechnego o zasądzenie odszkodowania.

Spadkobiercy Wiktora P. zarzucili, że taka procedura narusza prawo do sądu, ponieważ przedłuża postępowanie i opóźnia termin wniesienia powództwa. Narusza też zasadę równości. Art. 160 k. p. a., który wszedł w życie w 1980 r., miał być barierą w dochodzeniu roszczeń od Skarbu Państwa. Natomiast w uchwalonej w 1997 r. ordynacji podatkowej przewidziano, że w razie dochodzenia odszkodowań za wydanie niezgodnej z prawem decyzji podatkowej milczenie organu przez dwa miesiące otwiera drogę sądową bez potrzeby skargi na bezczynność do sądu administracyjnego.

Po rozprawie, w której udział wzięli przedstawiciele Sejmu, Prokuratury Generalnej i rzecznika praw obywatelskich, TK uznał jednak zaskarżone przepisy za zgodne z art. 45 ust. 1 (prawo do sądu) i art. 32 ust. 1 (równość wobec prawa) konstytucji.

– [b]Droga do sądu istnieje. Ale bezczynność nie jest przesłanką sądowego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego[/b] – wyjaśniał sędzia sprawozdawca Stanisław Biernat. – [b]Droga sądowa otwiera się dopiero po wydaniu decyzji odmownej o odszkodowaniu.[/b] Polski system prawny zna procedury, które przed skierowaniem sprawy do sądu powszechnego wymagają wyczerpania trybu administracyjnego. [b]Ideą art. 160 było, aby sprawą odszkodowania od Skarbu Państwa zajmował się przede wszystkim organ administracyjny. [/b]Postępowanie sądowe przewidziano tylko na wypadek gdyby strona była niezadowolona z jego rozstrzygnięcia. Uzyskiwanie odszkodowania miało być dzięki temu szybsze. To, że tak się w wielu przypadkach nie stało, nie jest winą przepisów, lecz praktyki. Za odmiennym uregulowaniem w ordynacji podatkowej przemawiała odrębność i specyfika postępowania podatkowego.

Wyrok jest ostateczny i prawomocny, jego sentencja będzie ogłoszona w Dzienniku Ustaw.

Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Takie wymaganie przewidziane w przepisach k. p. a. jest zgodne z konstytucją – stwierdził [b]21 października 2008 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. 51/04)[/b].