Właściciele starych obligacji mogą liczyć tylko na ustawę

Roszczenia właścicieli wszystkich przedwojennych obligacji przedawniły się. Ale nawet gdyby sąd stwierdził inaczej, mogliby otrzymać tylko grosze

Publikacja: 10.02.2009 06:52

Właściciele starych obligacji mogą liczyć tylko na ustawę

Foto: Fotorzepa, Marian Zubrzycki

Izabela Lewandowska

Potwierdził to [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 5 lutego 2009 r. (sygn. I CSK 331/08)[/b] dotyczącym sprawy wytoczonej przeciwko Skarbowi Państwa – ministrowi finansów przez Barbarę G.

Kobieta jest właścicielką dwu pakietów obligacji skarbowych wyemitowanych w latach 1936 – 1937: czteroprocentowej pożyczki o wartości nominalnej 71 tys. zł i pożyczki czteroipółprocentowej o wartości nominalnej 18,3 tys. zł. Wykup obligacji przez państwo miał następować sukcesywnie w drodze losowań albo skupu z wolnej ręki. Wykup pierwszej pożyczki miał się zakończyć 15 maja 1982 r., a drugiej – 1 lutego 1958 r.

Obligacje Barbary G. nie zostały wylosowane ani wykupione, mimo że w dekrecie z 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nieumorzonych zobowiązań pieniężnych państwo potwierdziło istnienie swych zobowiązań m.in. z tytułu tych pożyczek.

Do 1990 r. Barbara G. nie podejmowała żadnych starań o uzyskanie rekompensaty. Adwokat, do którego się zwróciła po 1990 r., nie podjął się prowadzenia takiej sprawy. W NBP i Banku Gospodarstwa Krajowego dowiedziała się, że "sprawa jest już nieaktualna".

Dopiero w styczniu 2005 r. zdecydowała się na wystąpienie do sądu. Domagała się prawie 7,5 mln zł.

Sąd I instancji oddalił jej roszczenia. Powodem było przedawnienie: w wypadku pożyczki czteroprocentowej 15 maja 1992 r., a czteroipółprocentowej – 1 lutego 1968 r.

Sąd nie zgodził się z Barbarą G., że przedawnienie nie biegło do 4 czerwca 1989 r. z powodu stanu zawieszenia wymiaru sprawiedliwości z przyczyn politycznoustrojowych. Sąd uznał, że nawet gdyby bieg przedawnienia liczyć od tej daty, to roszczenia były w chwili wnoszenia pozwu znacznie przedawnione.

Nie znalazł też podstaw do odmowy uwzględnienia przedawnienia przez wzgląd na art. 5 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]. Przepis ten zakazuje czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami współżycia społecznego. Sąd odmówił zastosowania tego przepisu również dlatego, że opóźnienie w zgłoszeniu roszczenia było bardzo duże.

Sąd II instancji zaakceptował ten werdykt i tę argumentację. Uznał też, iż nie ma podstaw do przejęcia w tej sprawie odpowiedzialności przez Skarb Państwa na podstawie art. 4171 k.c. za tzw. zaniechanie legislacyjne, którym miało być niewydanie zapowiedzianych w dekrecie z 1949 r. przepisów dotyczących wykupu przedwojennych obligacji. Art. 4171 k.c. bowiem wszedł w życie 1 września 2004 r. i nie ma zastosowania do stanów faktycznych powstałych przed tą datą.

SN oddalił skargę kasacyjną Barbary G. Nie dopatrzył się zarzucanego w niej naruszenia przepisów o zawieszeniu biegu przedawnienia roszczeń ani art. 5 k.c.

Sędzia Kazimierz Zawada zaznaczył, że [b]zasadniczą kwestią w tej sprawie nie było przedawnienie, ale to, czy do ustalenia wartości obligacji stosuje się przepisy dekretu z 1949 r. i ustawy z 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego. Na ich podstawie bowiem wartość obligacji została sprowadzona do groszowych kwot.[/b] Podważyć je mógłby tylko Trybunał Konstytucyjny. Jednakże [b]TK w wyroku z 24 kwietnia 2007 r. (sygn. 49/05)[/b] uznał, że ocenić ich nie może, bo ich obowiązująca moc została wyczerpana wskutek jednorazowego ich zastosowania przed datą wejścia w życie konstytucji z 1997 r.