Powiat nie może się obrażać na obywatela

Ochrona przed naruszeniem dóbr osobistych, np. czci czy dobrego imienia, mu nie przysługuje. Tak jednoznacznie stwierdził [b]Sąd Najwyższy w precedensowym wyroku z 14 maja 2009 r. (sygn. I CSK 440/08)[/b].

Początek tej sprawie dało wszczęte w 2003 r. na wniosek powiatu warszawskiego zachodniego postępowanie administracyjne, które miało doprowadzić do wznowienia granic nieruchomości położonej w Łomiankach, a będących własnością Józefy B.K. Prace z tym związane prowadził Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (PODGiK) będący jednostką organizacyjną powiatu. W rezultacie tych działań okazało się, że nieruchomość Józefy B.K. wedle ustaleń poczynionych z udziałem PODGiK jest węższa o 2 m. W wyniku tzw. wznowienia granic o tyle szersza stała się nieruchomość sąsiednia, niewielka, ale zabudowana bardzo okazałym domem. Tak się stało, mimo że od lat 70. XIX wieku, odkąd nieruchomość znajduje się w rękach rodziny Józefy B.K., granice w terenie nie zmieniły się i są zgodne z mapami, w tym oryginalną mapą wydaną jej przez władze w 1984 r., gdy dopełniała formalności związanych z nabyciem tej nieruchomości w spadku.

[srodtytul]Powiat chce przeprosin [/srodtytul]

Przyczyną sporu w tej sprawie stały się dwa pisma wystosowane przez Józefę B.K. Pierwsze, z października 2004 r., adresowane do starosty powiatu, w którym wzburzona Józefa B.K. nazwała jego decyzję o wznowieniu granic m.in. cynicznym potwierdzeniem fałszerstw i matactw pracowników podległych mu jednostek. W drugim piśmie, z maja 2006 r., wskazywała niejasności i nieprawidłowości w postępowaniu, które doprowadziło do zmiany granic jej nieruchomości. Pisała nie tylko o niekompetencji i uchybieniach wewnątrz wydziału geodezji, ale też o matactwach przy odnawianiu wpisów oraz fałszowaniu dokumentów przez urzędników.

[wyimek]Urząd nie może być traktowany jak osoba prywatna[/wyimek]

Pismo to wysłała również do Ministerstwa Infrastruktury i do głównego geodety kraju. Z jego inicjatywy wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i kartograficznego wezwał starostę do złożenia wyjaśnień, a potem nakazał doprowadzenie ewidencji gruntów i budynków do zgodności z dokumentami.

Powiat uznał, że Józefa B.K. w pismach tych naruszyła jego dobra osobiste. Starosta reprezentujący powiat zdecydował się na wystąpienie przeciwko niepokornej właścicielce o ochronę tych dóbr na drogę procesu cywilnego. Domagał się przeproszenia powiatu na łamach dwu dzienników oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Sąd I instancji oddalił te żądania. Uznał, że obywatel, który kontestuje działalność starosty, może najwyżej naruszyć dobre imię konkretnych osób, a nie powiatu. Co więcej, w jego ocenie działań Józefy B.K. nie można uznać za bezprawne. Mieszczą się bowiem w ramach prawa do krytyki gwarantowanego przez art. 63 konstytucji i art. 10 europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Sąd II instancji uchylił ten wyrok i częściowo żądanie powiatu uwzględnił. Józefa B.K. miała przeprosić powiat, choć nie publicznie i nie na łamach prasy. W jego ocenie sąd I instancji naruszył art. 24 w związku z art. 43 kodeksu cywilnego, w którym zapisano, że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Józefa B.K., przekraczając granice krytyki i znieważając urzędników, naraziła powiat na utratę zaufania do jego prawidłowego funkcjonowania.

Sprawa znalazła się na wokandzie Sądu Najwyższego wskutek skargi kasacyjnej Józefy B.K. Przekonywała m. in., że jej działania nie były bezprawne, że wynikały z bezradności i bezsilności, lekceważenia jej pism.

Pełnomocnik powiatu argumentował m.in., że gdyby przyjąć, że powiatowi nie przysługuje ochrona dóbr osobistych, to w sytuacji, gdy Józefa B.K. nie zarzuciła uchybień konkretnym urzędnikom, powstałaby luka w ochronie dóbr osobistych: ani powiat, ani jego pracownicy nie mogliby podjąć obrony.