Trudno na siłę mieszkać pod wspólnym dachem

Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 10 września 2009 r.([b]sygn. V CSK 58/09[/b]).

Takie sytuacje są w rodzinie częste: [b]starsi rodzice i dzieci sprzedają swe dotychczasowe mieszkania, a za zebrane w ten sposób pieniądze młodzi kupują inne, większe lokum i zobowiązują się w zamian zapewnić rodzicom dożywotnią opiekę[/b] pod wspólnym dachem. Podobnie było z 76-letnią dziś Teresą O. Jej 39-letni dziś syn Tadeusz O. zamienił swe mieszkanie na dom z dopłatą, która pochodziła z pieniędzy matki ze sprzedaży mieszkania oraz częściowo z kredytu bankowego. W księdze wieczystej jako właścicielka nieruchomości figuruje jego żona.

Matka ze starszym, chorym synem miała w zamian za swój wkład zamieszkać w tym domu i otrzymać od Tadeusza O. i synowej dożywotnią pomoc i opiekę.

[srodtytul]Wyprowadzka po trzech miesiącach [/srodtytul]

Po wspólnym zamieszkaniu zaczęły się nieporozumienia i niesnaski związane z odmiennym trybem życia, zapatrywaniami, różnicami w mentalności, wynikające też ze znacznej różnicy wieku. Teresa O. twierdziła, że Tadeuszowi O. i jego żonie nie podobało się to, że słucha Radia Maryja, jej z kolei np., że w łazience wannę zastąpili kabiną prysznicową. Były niesnaski na tle korzystania ze wspólnej kuchni.

Po trzech miesiącach, w październiku 2005 r., Teresa O. po kolejnej scysji wyprowadziła się do swej siostry. Potem na jakiś czas znalazła miejsce w hospicjum i znowu zamieszkała u siostry wraz ze starszym synem.

W tym stanie rzeczy Teresa O. wystąpiła przeciwko Tadeuszowi O. i synowej do sądu z żądaniem zwrotu 75 tys. zł. Sąd I instancji przyznał jej tę kwotę ze stosownymi odsetkami jako odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania umowy o dożywotnią opiekę i mieszkanie. Za prawną podstawę werdyktu przyjął art. 471 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9960253B7D6B678D4011EC4B08DC6CBA?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

Sąd II instancji zaakceptował ten werdykt, choć wskazał inną prawną podstawę rozstrzygnięcia. Uznał mianowicie, że do tej sytuacji zastosowanie ma art. 495 k.c. o następczej niemożności świadczenia oraz art. 405 k. c. o zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia, do którego pierwszy z tych przepisów odsyła w kwestii zwrotu świadczenia już wykonanego.

W ocenie sądu przyczyny niemożności świadczenia są tutaj obiektywne i niezależne od stron tego sporu: chodzi o różnice światopoglądowe i pokoleniowe i wynikające z tego konflikty oraz trudności we wzajemnym dostosowaniu się. Podstawa świadczenia Teresy O. odpadła więc z powodu następczej niemożności świadczenia drugiej strony.

W skardze kasacyjnej pełnomocniczka małżeństwa O. przekonywała, że także art. 495 k. c. nie ma w tej sprawie zastosowania, że nie było podstaw do żądania zwrotu pieniędzy włożonych przez Teresę O.

[srodtytul]Konflikt trwały i obiektywny[/srodtytul]

Następcza niemożność świadczenia musi mieć charakter obiektywny, niezależny od woli stron i trwały. Ludzie się jednak zmieniają, a strony mogłyby wpłynąć na zmianę stanu rzeczy. Gdyby powódka nie podjęła decyzji o wyprowadzce pod wpływem emocji, niewykluczone, że stosunki ułożyłyby się – przekonywała pełnomocniczka. Jej decyzja nie miała podstaw. Nie doszło bowiem do tak dramatycznego obrotu spraw, jak twierdziła Teresa O. Pełnomocniczka powoływała się na opinię biegłego, który stwierdził u Teresy O. pewne zaburzenia w działaniu ośrodkowego układu nerwowego związane z wiekiem, skłonność do przejaskrawiania, nadinterpretacji i marginalizowania swej roli w konflikcie.

O obiektywnym charakterze niemożności świadczenia można mówić – argumentowała pełnomocniczka małżeństwa O. – gdy ktoś inny też nie mógłby spełnić danego świadczenia. Tu taka sytuacja nie zachodzi.

Wywody te nie przekonały Sądu Najwyższego. Skarga kasacyjna została oddalona. SN uznał, że sąd II instancji słusznie zastosował w tej sprawie art. 495 k. c. W ocenie SN konflikty wynikające z różnic pokoleniowych i mentalnych mają charakter trwały.

Odnosząc się do przesłanki obiektywnego charakteru niemożności świadczenia, SN zaznaczył, że [b]w sprawie chodzi o zobowiązanie specyficzne, bo oparte na więzach rodzinnych. Dlatego dla jej oceny istotne jest, czy mogli je wykonywać pozwani[/b] – syn i synowa Teresy O., a nie potencjalnie jakaś inna osoba.

[ramka][b]Następcza niemożność świadczenia[/b]

Jeśli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która mała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego. Gdy zaś je sama otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jest to tzw. następcza niemożność świadczenia lub świadczeń wzajemnych zapisana w art. 494 § 1 kodeksu cywilnego.[/ramka]