Ugody zamiast procesów o kościelne dobra

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny (sygnatura akt II OSK  880/10)

, oddalając skargę kasacyjną Parafii Rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Królowej Polski w Krakowie.

Teren dla parafii

Byłych właścicieli parcel w Krakowie przekazanych tej parafii wywłaszczono pod budowę Nowej Huty. Grunty przeszły na własność Skarbu Państwa. W latach 70. powstał tu pierwszy w Nowej Hucie kościół – Arka Pana, który odegrał historyczną rolę w walce z komunizmem. W 1982 r. teren, na którym znajdują się kościół, kaplica i plebania, oddano w użytkowanie wieczyste parafii. W 2006 r. wojewoda małopolski, powołując się na art. 60 ust. 1 pkt 5 i ust. 5 ustawy z 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w RP, stwierdził, że stał się on z mocy prawa własnością parafii. Zgodnie z tym przepisem nieruchomości lub ich części pozostające we władaniu kościelnych osób prawnych stają się ich własnością, jeżeli znajdują się na nich obiekty sakralne z budynkami towarzyszącymi.

Nieruchomości we władaniu Kościoła są jego własnością, gdy znajdują się na nich obiekty kultu

W 2008 r. Danuta N., spadkobierczyni jednego z byłych właścicieli zabranych gruntów, zwróciła się do ministra spraw wewnętrznych i administracji o stwierdzenie nieważności decyzji wojewody w części dotyczącej jednej z działek, na której nie ma ani kościoła, ani budynków towarzyszących. W Urzędzie Miasta Krakowa toczy się, obecnie zawieszone, postępowanie o zwrot tej właśnie części wywłaszczonej nieruchomości oraz o stwierdzenie nieważności decyzji z 1982 r. o oddaniu jej parafii w użytkowanie wieczyste. Gdyby zachodziły przesłanki do zwrotu parceli, ale było to niewykonalne ze względu na nieodwracalne skutki prawne, Danucie N. przysługiwałoby odszkodowanie od Skarbu Państwa.

Minister odmówił wszczęcia postępowania. Stronami postępowania, prowadzonego na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w RP, są Skarb Państwa oraz osoby prawne Kościoła – stwierdził.

Żenujące korowody

Po rozpatrzeniu skargi Danuty N. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzje ministra spraw wewnętrznych i administracji. W razie zgłoszenia przed właściwym organem wniosku o zwrot części wywłaszczonej nieruchomości osoba starająca się o odzyskanie praw do nieruchomości staje się stroną we wszystkich postępowaniach administracyjnych, które są prowadzone w stosunku do tego gruntu – orzekł.

NSA podzielił to stanowisko. – Minister powinien wszcząć postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczającej Kościół na podstawie ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego – orzekł. Wystarczającą podstawą jest fakt, że toczy się sprawa o zwrot tej nieruchomości.

Już po wyroku WSA, a  jeszcze przed rozpatrzeniem sprawy przez NSA, minister stwierdził nieważność decyzji wojewody małopolskiego o uwłaszczeniu parafii w części dotyczącej spornej działki. Parafia zwróciła się do ministra o ponowne rozpatrzenie sprawy – jak poinformował jej pełnomocnik.

Jednakże już sama sprawa powinna skłaniać do zastanowienia nad sposobem, w jaki należałoby regulować pojawiające się obecnie roszczenia do nieruchomości przekazanych Kościołom i związkom wyznaniowym.

Obok roszczeń osób fizycznych, których dotyczy wyrok NSA, z wnioskami o zwrot lub o rekompensaty za takie nieruchomości mogą bowiem występować również samorządy i inni byli użytkownicy tych gruntów. Zapowiada to żenujące niejednokrotnie spory i uciążliwe, wieloletnie procesy nadwyrężające autorytet Kościoła i jego instytucji.