Zmiany w podatkach dochodowych i VAT zachwieją płynnością wielu firm

1 stycznia 2013 roku wchodzą w życie zmiany w podatkach dochodowych i podatku od towarów i usług wprowadzone ustawą z 16 listopada 2012 roku "o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce". Część spośród zmian będzie miała skutki odwrotne do publicznie ogłaszanych – obciążenia administracyjne zwiększą się, a beneficjentem tak zwanej likwidacji zatorów płatniczych będzie budżet państwa, zabierając gospodarce znaczną część środków, bez płacenia za nie. Sytuacja finansowa wielu szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw może ulec destabilizacji.

Istotne zagrożenia dla firm wynikają przede wszystkim z narzucenia obowiązku korygowania kosztów uzyskania przychodów oraz odliczonego podatku VAT w sytuacji, gdy należności z tytułu faktur wobec dostawców nie będą w określonym terminie zapłacone przez podatnika. Przedsiębiorca wykaże przychody podatkowe na podstawie wystawionych, a nie zapłaconych faktur (bo tak stanowią nadal przepisy podatkowe – zasada memoriałowa). W sytuacji gdy będzie miał, choćby przejściowe problemy z uregulowaniem zobowiązań (np. z racji współpracy z nierzetelnym klientem), a na to ryzyko narażeni są wszyscy przedsiębiorcy, będzie teraz zobowiązany, po upływie określonego terminu, do zmniejszenia swoich kosztów podatkowych o wartość niezapłaconych w terminie faktur i tym samym do zapłaty 19-proc. podatku od teoretycznego wzrostu dochodu.

Skala dodatkowych  obowiązków księgowych firm, które nakłada na nie reforma, jest ogromna

Skala dodatkowych obowiązków księgowych firm związanych z koniecznością monitorowania terminów płatności, ze zmianami systemów informatycznych, niska jakość przepisów ograniczająca lub uniemożliwiająca ich poprawne wdrożenie w czasie pozostającym do stycznia 2013 roku dopełnia ponurego obrazu zmian.

Podsumowanie zmian – podatek dochodowy

Zmiany dotyczą zarówno podatku VAT, jak i podatków dochodowych, jednak nie zadbano o uzgodnienie szczegółów między tymi grupami przepisów. Założono np., że „prawidłowe" terminy płatności faktur w podatku dochodowym są znacznie krótsze (maksymalnie 90 dni) niż w podatku VAT (maksymalnie 150 dni). Poniżej zajmiemy się podatkiem dochodowym, ponieważ tu wprowadzane są bardziej rewolucyjne zmiany.

W 2013 roku nic się nie zmienia, jeżeli chodzi o wykazywanie przychodów z wystawionych faktur, a więc (co do zasady) niezależnie od tego, czy podatnik otrzyma zapłatę, stanowią one jego przychód.

Jeżeli zaś chodzi o koszty, obok dotychczas stosowanych zasad (memoriał i współmierność kosztów i przychodów) wprowadzono istotne modyfikacje:

1. W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku) [...] i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów.

2. Jeżeli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z dokumentów, o których mowa w pkt 1, dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie.

3. Zmniejszenia, o którym mowa w pkt 1 lub 2, dokonuje się w miesiącu, w którym upływa termin określony w tych przepisach.

4. Jeżeli po dokonaniu zmniejszenia, o którym mowa w pkt 1 lub 2, zobowiązanie zostanie uregulowane, podatnik w miesiącu, w którym uregulował zobowiązanie, zwiększa koszty uzyskania przychodów o kwotę dokonanego zmniejszenia.

5. Jeżeli w miesiącu, w którym podatnik ma obowiązek dokonać zmniejszenia, o którym mowa w pkt 1 lub 2, podatnik nie ponosi kosztów uzyskania przychodów lub poniesione koszty są niższe od kwoty zmniejszenia, ma on obowiązek zwiększyć przychody o kwotę, o którą nie zostały zmniejszone koszty uzyskania przychodów (ale zapomniano już o podstawie prawnej do zmniejszenia przychodów po zapłacie faktury).

Podobne przepisy dotyczą nabycia środków trwałych.

Ustawodawca pod szczytnymi hasłami deregulacji wprowadza najbardziej radykalną zmianę ostatnich lat

Negatywne skutki zmian dla przedsiębiorców

1. Krótkie vacatio legis nowych przepisów powoduje, że część przedsiębiorców nie wie jeszcze o ich istnieniu i nie zdążyła przeanalizować ich skutków. Części przepisów zapewne nie da się na czas zastosować w praktyce z uwagi na brak odpowiednich systemów ewidencji. Istnieje też obawa, że podatnicy będą łamać nowe przepisy, a część z nich nadpłaci podatek na wszelki wypadek z powodu braku jasnej wykładni przepisów, które w swej „toporności" pomijają wszystkie możliwe niuanse.

2. Podatnicy mający powody, aby nie płacić na czas faktur (np. kwestionujący zasadność płatności faktur z uwagi na braki jakościowe lub ilościowe w dostawach lub zatrzymujący kaucje), do czasu rozstrzygnięcia sporu wykażą dodatkowy dochód z uwagi na brak możliwości zaliczenia tych faktur do kosztów.

3. Pojawi się kategoria „uprzywilejowanych" podatników, którzy płacą stałe zaliczki na podatek dochodowy na podstawie dochodu z lat ubiegłych.

4. Ustawa abstrahuje od umownych ustaleń między stronami transakcji co do terminów płatności. W przypadku gdy podatnik występuje w łańcuchu transakcji z długimi terminami płatności, może być zmuszony okresowo wykazywać wyższy dochód. Będzie więc kredytował Skarb Państwa z własnych środków lub zaciągając kredyt w banku.

5. Podatnicy o dużej sile negocjacyjnej będą nakłaniać dostawców do przesuwania terminu wystawienia faktury sprzedaży do czasu, aż zakupiony towar zostanie zapłacony przez docelowego odbiorcę.

6. Przepisy przejściowe dotyczące faktur z roku 2012 są niejasne.

7. Wiele firm będzie zmuszonych do zmiany dotychczasowych form finansowania (z kredytu kupieckiego na pożyczki lub kredyty), co zwiększy koszty i zaburzy ich dotychczasowy model działalności, który nie zawsze jest oparty na zmuszaniu dostawców do przyjęcia długich terminów płatności. Firmy mające trudności płatnicze mogą uciekać w szarą strefę.

8. Firmy w poszukiwaniu możliwości płatniczych wobec dostawców mogą nie płacić w terminie innych zobowiązań (np. wobec pracowników).

9. Naruszona jest równowaga między firmami krajowymi a firmami zagranicznymi, ponieważ konsekwencje podatkowe ponoszą jedynie firmy krajowe.

10. Ustawa zawiera oczywiste „niedoróbki", jak brak możliwości korekty „sztucznych" przychodów wykazywanych w miejsce korekty kosztów po zapłacie zaległej faktury.

11. Dojdzie do sytuacji niejednoznacznych w interpretacji, które mogą prowadzić do sporów z organami podatkowymi i upadłości części firm. Spory interpretacyjne będą się toczyć całe lata.

12. Firmy poniosą dodatkowe nakłady na racjonalne ograniczenie ryzyka wynikającego ze zmian poprzez zmianę systemów oraz zapewnienie sobie dodatkowego źródła finansowania w przypadku trudności płatniczych.

13. Wobec faktu, że prawidłowość naliczania zaliczek na podatek dochodowy w poszczególnych miesiącach nabierze znacznie większej wagi (może wystąpić dodatkowy „dochód" w związku z wyłączeniem kosztów niezapłaconych zobowiązań), urzędy skarbowe będą przeprowadzały znacznie bardziej drobiazgowe kontrole tych zaliczek. W przeciwnym wypadku działanie przepisu motywujące do terminowej zapłaty jest iluzoryczne i niemożliwe do skutecznego wyegzekwowania. W prostej linii prowadzi to do rozrostu administracji skarbowej i większej ich ingerencji w działalność podatników.