W sprawach cywilnych w sądach apelacyjnych i okręgowych oraz w niektórych sądach rejonowych rozprawy sądowe są rejestrowane za pomocą zapisu audio-wideo lub audio. Okazuje się, że po wprowadzeniu formy protokołu elektronicznego zachowanie się osób uczestniczących w rozprawie znacznie się zmieniło. Dotyczy to zarówno stron postępowania, świadków, pełnomocników stron, jak i sędziów. Świadomość rejestracji rozprawy spowodowała większą dyscyplinę i hamowanie emocji. A te podczas procesów są duże.
Z relacji niektórych prezesów sądów wynika, że zmniejszyła się liczba skarg na sędziów czy ławników w sprawach cywilnych rejestrowanych za pomocą protokołu elektronicznego. Teraz bowiem prezes może odtworzyć dowolny fragment nagrania i sam ocenić, w jaki sposób zachowywał się sędzia, a w jaki strona.
W końcu można wskazać, że już obecnie zgodnie z art. 147. § 1 kodeksu postępowania karnego „przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności". To oznacza, że w każdej sprawie karnej sąd może zarządzić utrwalenie rozprawy. Wówczas zgodnie z §3 powołanego przepisu nagranie stanowi załącznik do protokołu rozprawy. To ostatnie rozwiązanie może ad hoc zapewnić pełną transparentność przebiegu rozprawy głównej, o ile skład orzekający taką formę zapisu przyjmie. W sprawach karnych zdarza się to jednak niezmiernie rzadko.
Zważywszy że sądy w całym kraju są ustawicznie wyposażane w sprzęt do nagrywania obrazu i dźwięku, nic nie stoi na przeszkodzie, ażeby już obecnie także w sprawach karnych znacznie szerzej niż dotychczas stosować zapis rozprawy w systemie audio-wideo. Należy rozważyć, czy na obecnym etapie zmian procedury karnej – parlament intensywnie pracuje nad nowelizacją zmieniającą proces karny na kontradyktoryjny – nie można wprowadzić także do rozprawy głównej w sprawach karnych obligatoryjnego e-protokołu. Przypominam, że 13 czerwca 2013 roku projekt stosownej nowelizacji kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia przewidującej zapis audio-wideo w tego rodzaju postępowaniach został przesłany przez prezesa Rady Ministrów do Sejmu. Rozwiązanie przyjęte w sprawach o wykroczenia będzie miarodajnym testem dla ewentualnego wprowadzenia obowiązkowego nagrywania rozpraw w sprawach karnych.
Istotnym czynnikiem mającym wpływ na sposób zachowania sędziów na sali rozpraw jest także prowadzone przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury szkolenie z zakresu kultury sali rozpraw, etyki zawodowej i psychologii. Jest ono skierowane zarówno do aplikantów, jak i sędziów oraz prokuratorów. Czynnikiem mającym pośredni wpływ na przebieg rozpraw i ograniczenie poziomu stresu zarówno po stronie sędziów, jak i podsądnych jest szkolenie z kompleksowego zarządzania sprawami, tzw. case management. Umiejętności z tego zakresu pozwolą na bardziej efektywne i sprawne wyznaczanie terminów rozpraw oraz wzywanie świadków i biegłych w taki sposób, ażeby nie powstawały opóźnienia, a podsądni byli przesłuchiwani punktualnie. To niewątpliwie ograniczy do minimum sytuacje stresogenne dla wszystkich uczestników postępowań.
