Wniosek o stwierdzenie nadpłaty wszczyna odrębną procedurę

Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty co do zasady wszczyna postępowanie, które kończy się decyzją o stwierdzeniu nadpłaty bądź też decyzją odmawiającą jej stwierdzenia.

W uchwale składu siedmiu sędziów NSA z 27 stycznia 2014 r. (sygn. akt II FPS 5/13) wskazano, że „w przypadku zakwestionowania prawidłowości skorygowanej deklaracji podatkowej złożonej wraz z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, zgodnie z art. 75 § 3 ordynacji podatkowej, organ podatkowy nie ma obowiązku przed rozpatrzeniem tego wniosku wszczynać w każdej sprawie postępowania celem określenia wysokości zobowiązania podatkowego, o którym mowa w art. 21 § 3 ww. ustawy". NSA wskazał zatem, że nie ma obowiązku wszczynania odrębnego, obok postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty, postępowania wymiarowego, jednak dopuścił taką możliwość.

Niepotrzebne koszty

Doświadczenie wskazuje, że wniosek o stwierdzenie nadpłaty, o ile nie jest to przypadek wskazany w art. 75 § 4, tj. niebudząca wątpliwości korekta deklaracji podatkowej, skutkuje wszczęciem dwóch odrębnych postępowań, co zdecydowanie wydłuża czas trwania procesu stwierdzenia nadpłaty bądź jej odmowy, a także znacznie zwiększa koszty postępowań, zarówno po stronie organów podatkowych, jak i podatników.

O ile nie budzi wątpliwości to, że prawidłowe określenie wysokości zobowiązania podatkowego przed wydaniem decyzji dotyczącej stwierdzenia nadpłaty jest niezbędne, o tyle jednak brak jest racjonalnego powodu dla rozdzielania tych postępowań, skoro przedmiotem rozpatrzenia jest ten sam stan faktyczny, za ten sam okres podatkowy, a postępowania są prowadzone przez ten sam organ podatkowy.

W konsekwencji rozdziału na dwa odrębne postępowania zostają wydane w jednej sprawie dwie decyzje administracyjne. Oznacza to, że w przypadku wniesienia odwołania od decyzji oraz skargi i skargi kasacyjnej przez podatnika w jednej de facto sprawie w tożsamym stanie faktycznym będą prowadzone nie tylko dwa równoległe postępowania przed organem podatkowym I instancji, ale również dwa równoległe postępowania przed organem II instancji, a następnie dwa postępowania przed WSA oraz dwa postępowania przed NSA, w konsekwencji czego zostaną wydane cztery decyzje administracyjne oraz cztery wyroki sądowe. W takim przypadku w każdej instancji ta sama sprawa jest dwukrotnie badana, podatnik zaś w postępowaniu przed sądami administracyjnymi musi dwukrotnie opłacić wpis sądowy przed każdą instancją sądową.

Pożądana zmiana praktyki

Co więcej, skoro decyzja w sprawie stwierdzenia nadpłaty opiera się na decyzji w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego, to w każdej instancji organ i sąd, zanim rozpatrzy sprawę zasadności stwierdzenia bądź odmowy nadpłaty, najpierw przecież musi rozstrzygnąć sprawę w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego. Rozstrzygnięcie w sprawie nadpłaty ma bowiem charakter wyłącznie następczy w stosunku do rozstrzygnięcia w sprawie określania zobowiązania podatkowego – wysokość nadpłaty nie jest niczym innym jak różnicą pomiędzy wysokością prawidłowo określonego zobowiązania podatkowego a wpłaconą kwotą podatku. Iluzoryczne jest zatem badanie przez organ II instancji sprawy nadpłaty, skoro najważniejsze jest to, jakie rozstrzygnięcie zapadło w postępowaniu w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego. To samo dotyczy postępowania sądowego.

Wydaje się, że skoro ustawodawca przewidział w ordynacji podatkowej instytucję stwierdzenia nadpłaty podatku, która nie może polegać na niczym innym jak na pierwotnym określeniu kwoty zobowiązania podatkowego i wtórnym porównaniu jej z kwotą wpłaconego podatku, to wniosek o stwierdzenie nadpłaty nie powinien wszczynać odrębnego postępowania w przedmiocie wymiaru zobowiązania podatkowego. Takie postępowanie powinno zawierać się w postępowaniu w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty. Jest to bowiem jedna sprawa, której nie potrzeba rozdzielać na dwa postępowania.

Dlatego też konieczna jest w tej sprawie zmiana praktyki albo ingerencja ustawodawcy. W konsekwencji wniosek o stwierdzenie nadpłaty nie będzie powodował wszczęcia dwóch odrębnych postępowań podatkowych, a wymiar podatku będzie następował w ramach postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty lub będą prowadzone dwa odrębne postępowania przed organem I instancji, ale będą się one kończyły wydaniem jednej decyzji administracyjnej, tj. określającej wysokość zobowiązania podatkowego oraz stwierdzającej nadpłatę bądź też odmawiającej jej stwierdzenia.

Rozwiązanie takie funkcjonowało jeszcze parę lat temu i nie wiedzieć czemu, bo nie nastąpiła żadna istotna zmiana przepisów, organy podatkowe wprowadziły sztuczne rozwiązanie sprowadzające się do wydawania dwóch decyzji.

Płacimy wszyscy

Zmiana przepisów lub tylko praktyki wyjdzie na zdrowie każdemu: organom i sądom, bo będą zaangażowane w prowadzenie jednego postępowania zamiast dwóch, a podatnikom, bo zaoszczędzą czas i pieniądze. Wpis sądowy, przy znaczącej wartości przedmiotu zaskarżenia, to 100 tys. zł przed WSA i 50 tys. przed NSA. Domaganie się sprawiedliwości przed sądem może kosztować podatnika 300 tys. zł zamiast 150 tys. zł tylko dlatego, że organ I instancji zamiast jednej decyzji wydał dwie. Jeśli podatnik wygra, to te podwójne koszty, do których zwrotu będzie zobowiązany organ, poniesie Skarb Państwa, czyli my wszyscy.

CV

Dariusz Malinowski jest doradcą podatkowym, partnerem w KPMG