Marek Isański: O naprawie TK, czyli prawnicy muszą zmienić podejście do prawa

TK to, mały 15-osobowy sąd, mający zabezpieczać obywateli przed bałaganem prawnym. Przed uchwalaniem i stosowaniem prawa niezgodnego z ustawą zasadniczą. Nigdy z tej funkcji nie wywiązywał się wzorowo. Jednak od 7 lat działa wyjątkowo rzadko i - zadziwiająco przypadkowo - zajmuje się tylko tymi sprawami, którymi rządzący chcą aby się zajął. Efekt jego działalności jest więc przewidywalny, ale szkodliwy dla państwa, gospodarki, obywateli.

Jednak skala zniszczeń będzie dużo większa, jeśli opozycja wygra wybory i nie zmieni się skład osobowy TK. Wówczas przez kilka następnych lat rządzący będą mieli „związane” ręce, bo nie będą mogli uchwalić żadnej ustawy, której nie życzy sobie obecna władza. Nie będą mogli nawet zmienić żadnej z ustaw uchwalonych wcześniej. Zależny od obecnie rządzących TK będzie mógł natychmiast stwierdzi niezgodność z ustawą zasadniczą wszystkiego co uchwali nowa władza. Taka sytuacja byłoby ewenementem na skalę światową. Jeśli Polska nie ma popaść w anarchię to należy rozwiązać problem z TK.

Jednak, zgodnie z powszechnym podejściem prawników, naruszenie kadencji sędziów TK jest niedopuszczalne z uwagi na art. 192 pkt 1 Konstytucji: „Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą”.

Wydaje się, że musi ono zostać zweryfikowane, bo prawo ma służyć wszystkim, a nie być nadużywane przez tych, którzy łamiąc Konstytucję uczynili z TK swą delegaturę i gwaranta nieponoszenia w przyszłości odpowiedzialności za łamanie prawa. W Preambule do Konstytucji RP jest napisane: „…pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność”. To nie są slogany. Oznaczają obowiązek większości parlamentarnej skutecznych działań, aby TK działał rzetelnie i sprawnie. Nie można mówić, że nic się nie da zrobić, bo Konstytucja na to nie pozwala.

Ani ustrojodawca ani ustawodawca nie napisali wprost gotowych rozwiązań wszystkich możliwych sposobów łamania reguł i Konstytucji, a w tym tak wyrafinowanego z jakim mieliśmy do czynienia od 2015r. z zawłaszczaniem TK przez jedną formację polityczną. Jednak ustawa zasadnicza musi posiadać na takie sytuacje rozwiązania, aby w społeczeństwie nie dochodziło do rozwiązań siłowych. Jest ona przecież również zabezpieczeniem na wypadek gdyby któreś organy władzy zwariowały/oszalały. Konstytucja stanowi, że Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, a nie dobrem łamiących prawo polityków czy też dobrem kilkunastu sędziów, którzy nie chcą stracić uposażeń. Mówi też, że Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym, a nie karykaturą prawa. Jeśli TK ma kontrolować przestrzeganie Konstytucji to nie może sam być uformowany i działać niezgodnie z Konstytucją.

Swoją drogą społeczeństwo nie wie w jaki sposób wiedzą prawniczą wyróżniają się obecni sędziowie. Nie było bowiem publicznego wysłuchania kandydatów. A co jeśli się nie wyróżniają? Czy wręczenie przez Prezydenta aktu nominacji konwaliduje brak wyróżniania się tą wiedzą?

Natomiast te osoby, które zgodziły się brać udział/zostać sędziami miały pełną świadomość, że zasiadają w niej osoby nieuprawnione. 3 osoby to oczywiście dublerzy, którzy weszli na miejsca już zajęte. Pozostałych 12, formalnie poprawnie wybranych sędziów, spowodowało, że obecny skład osobowy TK to niespotykane w świecie kuriozum. Warto zastanowić się, czy nie była to forma współudziału w niekonstytucyjnej zmianie konstytucyjnego organu? I to zarówno przez 3 dublerów jak i 12, którzy zgodzili się na zasiadanie w konstytucyjnym organie, w którym byli już osoby nieuprawnione.

Jako wykształceni ludzie, mieli przecież pełną świadomość, że godzą się na przyjęcie nominacji sędziego do organu konstytucyjnego, który kontroluje przestrzeganie Konstytucji, a wcześniej zostały do niego powołane osoby z ewidentnym pogwałceniem Konstytucji. Taki stan może funkcjonować obecnie, tylko dzięki temu, że tych 15 osób na to się zgodziło i dopóki władzę mają ci, którzy łamiąc Konstytucję wprowadzili ich do TK, bo nie pozwalają na legalne kwestionowanie tej sytuacji.

Jeśli więc opozycja wygrała by wybory to obowiązkiem klasy politycznej i prawników będzie wówczas znalezienie legalnego rozwiązania aby jak najszybciej doszło do normalnego składu osobowego i normalnego funkcjonowania TK. Bo to nie Konstytucja nie zawiera rozwiązania tego problemu, ale prawnicy nie podejmują wystarczających wysiłków, aby znaleźć wyjście.

Wszystkie instytucje mają służyć obywatelom, a nie samym sobie i osobom w nich zatrudnionym. Prawo to system, a nie wyrwany z kontekstu, przepis, którego zastosowanie prowadzi do niedorzeczności. Prawo służy do porządkowania rzeczywistości, a nie do jej psucia czy też komplikowania. Ma tu i teraz służyć obywatelom, a nie przede wszystkim komfortowi sędziów.

Patrząc elementarnie racjonalnie i propaństwowo/pro-obywatelsko wydaje się, że są wątpliwości i nie można powoływać się jedynie na ważność i legalność 9-letnich kadencji sędziów TK, jako argument zamykający dyskusję o pilnej naprawie tego karykaturalnego obecnie sądu. Z ich prawem do pełnych 9 letnich kadencji jest tak jak z prawem własności nieubezpieczonego samochodu pozostawionego „na luzie” na pochyłej jezdni kończącej się w oceanie, do którego to auto musiało wpaść i tak się stało. Prawo do auta pozostało, tyle, że w postaci kluczyków i dowodu rejestracyjnego, ale auta już nie ma i nie będzie. Analogicznie obecni sędziowie TK, powszechnie określanego TK Julii P., mogą pozostawić sobie na pamiątkę papierową nominację na sędziów TK. Ale tego TK, do którego dostali nominację już nie będzie, gdy zostanie przywrócony TK działający zgodnie z Konstytucją.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Marek Isański: Pozorna korzyść podatników z wyroków Trybunału Konstytucyjnego

Większość podatników nie ma szans na odzyskanie niesłusznie zapłaconych kwot po wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającym niezgodność przepisu z ustawą zasadniczą. Gdyby sądy zawieszały toczące się postępowania do wydania orzeczenia przez TK, to obywatele nie utraciliby tego prawa.

Nieusuwalność sędziego TK

Ma ona być gwarantem ich niezależności, jedynie aby mogli skutecznie bronić Konstytucji i w ten sposób służyć obywatelom, a nie sobie. A niezadowolona z tego władza nie mogła ich usunąć. Nie chodzi przecież o to, aby za pieniądze płacone im dożywotnio z podatków obywateli, za 9 letnią pracę - polegającą na ochronie Konstytucji – w istocie pracę pozorowali, bądź służyli innym mocodawcom niż dobro wszystkich obywateli.

Trwałość kadencji, gwarantująca niezależność i niezawisłość nie jest prawem absolutnym. Jak pisał Stanisław Dąbrowski Prezes SN „Niezawisłość sędziego nie jest jego prawem. Jest to podmiotowe prawo publiczne obywatela”.

Obecny TK ma tyle władzy ile mu dał ten, kto łamiąc Konstytucję, go zawłaszczył

Trójpodział władzy jest nie dlatego, że jest, tylko dlatego, że ludzie co do zasady to istoty ułomne, które popełniają błędy. Dlatego nikt nie może mieć pełnej władzy. Więc dla dobra społeczeństwa w ramach umowy społecznej obywatele władzę podzielili na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władze te wzajemnie się kontrolują i ograniczają.

Ten trójpodział okazał się niewystarczający (ułomność ludzka okazała się większa niż trójpodział zakładał) i wprowadzono dodatkowe zabezpieczenie – sąd konstytucyjny. Jednak w Polsce TK został doprowadzony do całkowitego oderwania od swego miejsca i roli wynikającego z Konstytucji. TK nie może być organem politycznym, a w Polsce jest całkowicie związany z jedną formacją. Zapoczątkowane to zostało przez złamanie Konstytucji wskutek wprowadzenie do TK osób na miejsca już zajęte, czyli dublerów. Dziś ten organ realizuje zupełnie inne zadania niż wynikające z ustawy zasadniczej. Taki stan nie może być kontynuowany. Jest on bowiem sprzeczny z Konstytucją i wolą suwerena. Dlatego nie można nie naprawić TK bezpośrednio po ewentualnym wygraniu wyborów przez dzisiejszą opozycję.