Mariusz Muszyński: środek tymczasowy ETPC to wielka prawna wydmuszka

Ja wiem, że nie powinienem używać takich kolokwializmów. Ale kiedy widzę do jakiego poziomu zeszliśmy w dyskusjach prawników i to tych robiących za autorytety zawodowe nie mogę się już powstrzymać. I od śmiechu, i od pisania. Każda z tych osób ma przecież jakiś tytuł zawodowy, a może jeszcze i stopień naukowy. A opowiadają takie rzeczy, jakby całą swoją wiedzę wynieśli wyłącznie z Wikipedii. Ale czego w końcu oczekiwać, kiedy główna dyskusja naukowa przeniosła się na portale społecznościowe? Postanowiłem więc wsadzić przysłowiowy kij w mrowisko, używając słów, które nasze dyżurne awanturnice na pewno zrozumieją.

Zacznę od podstawowej informacji. Z formalnego punktu widzenia środek tymczasowy ETPC nie ma charakteru wiążącego. Jak sam wskazuje, został wydany na podstawie art. 39 Regulaminu ETPC. W ust. 1 mówi on, że:

“1. The Chamber or, where appropriate, the President of the Section or a duty judge appointed pursuant to paragraph 4 of this Rule may, at the request of a party or of any other person concerned, or of their own motion, indicate to the parties any interim measure which they consider should be adopted in the interests of the parties or of the proper conduct of the proceedings.”

Już użyte tu słowo „indicate” nie jest mocne. Oznacza „wskazuje”, a nie „zarządza” czy „nakazuje”. Nie stoi za nim formalne sprawstwo - siła władcza.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Robert Grzeszczak: Patrzmy na sądownictwo teleskopem a nie mikroskopem

Jaka wynika różnica, z zapowiedzianego w tytule, sposobu obserwacji stanu polskiego wymiaru sprawiedliwości? Taka, że koncentrować się trzeba na obserwacji zjawisk w kontekście, w całości elementów (de)reform sądownictwa, a nie poszczególnych wydarzeń czy mechanizmów, do tego w kompletnej izolacji. A więc należy używać teleskopu, nie mikroskopu, innymi słowy patrzeć na całość rozwiązań i wyciągać z tego wnioski.

Status samego Regulamin ETPC też jest słabiutki. Nie jest częścią Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja). Dla państw jest w sumie neutralny. Nie podlegał ratyfikacji, ani żadnej innej formie związania się nim przez państwa, bo przecież nie mógł. Jest dokumentem wewnętrznym ETPC, a jego kluczowy związek z Konwencją stanowi zapis w art. 25 lit. d, gdzie państwa-strony udzielają Zgromadzeniu Plenarnemu Trybunału (Plenary Court) kompetencji do przyjęcia Regulaminu.

Instytucja Regulaminu, jaki – za zgodą tworzących je podmiotów przyjmują dla siebie trybunały międzynarodowe, stanowi wyraz ich niezależności działania. Opisują one swoje wewnętrzne procedury w sposób wolny od ingerencji państw, które je powołały. I mają w ten sposób pewien symbol swojego samostanowienia. Ale taki Regulamin nie może samodzielnie tworzyć żadnych zobowiązań dla państw – o przepraszam, nie powinien tworzyć. Jak jest w praktyce, każdy widzi.

Dlatego też wydany na podstawie art. 39 Regulaminu środek tymczasowy od strony formalnej nie jest wiążący. Aby było jaśniej – nie jest objęty skutkiem art. 46 Konwencji mówiącego o obowiązku wykonywania wyroków ETPC, bo jak wynika z płomiennej dyskusji ideowych obrońców źle rozumianej praworządności, taki skutek wiele osób chciałoby mu przypisać.

Ja oczywiście wiem, że oczekiwania ETPC są inne. W oparciu o Regulamin buduje on swoje instrumentarium, którego nie daje mu Konwencja. To przecież wyłącznie w Regulaminie znajdują oparcie słynne wyroki pilotażowe (art. 61). Taki wyrok rozszerza skutki tradycyjnego (konwencyjnego) wyroku o element określający problem systemowy w prawie państwa i charakter środków, jakie państwo powinno podjąć, by ustało naruszanie Konwencji. A na „prawdziwej” konwencyjnej podstawie (art. 41), wyrok ETPC obok stwierdzenia naruszenia Konwencji może zawierać tylko element przyznający zadośćuczynienie. Nota bene, i tak to powinno nas cieszyć, bo do 2012 r. kiedy przyjęto tę regułę (art. 61 Regulaminu), w latach 2004-2012 ETPC wydawał takie wyroki bez żadnej podstawy prawnej. Taką miał fantazję. Dziś mamy choć pozory podstaw prawnych.

Natomiast w przypadku przedmiotowego środka tymczasowego, ETPC próbuje przypisać mu walor prawny w oparciu o art. 34 Konwencji. Odmowa zastosowania miałaby być formą „przeszkadzania w wykonywaniu przez jednostki prawa do skargi”. Co warta jest taka konstrukcja, zresztą wywiedziona wyłącznie w drodze orzeczniczej, każdy może sam ocenić, tym bardziej, że nie ma żadnego sposobu na wyegzekwowanie od państwa oczekiwanego zachowania. Poza politycznymi naciskami oczywiście.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

ETPC: Izba Dyscyplinarna ma zaniechać działań ws. sędziego Wróbla

Izba Dyscyplinarna SN do 8 marca ma się powstrzymać od działań wobec prof. Włodzimierza Wróbla z Izby Karnej Sądu Najwyższego. Tak postanowiła we wtorek Izba Pierwszej Sekcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wydając na wniosek obrończyń sędziego Wróbla precedensowe postanowienie zabezpieczające.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Włodzimierz Wróbel: Ta rozprawa musiała być odroczona

Izba Dyscyplinarna nie jest sądem, trudno się więc domyślać, jakie są motywacje podejmowanych przez nią decyzji – mówi sędzia Włodzimierz Wróbel z Izby Karnej Sądu Najwyższego.