E-mail przed sądem

Czynności dokonywane „w postaci elektronicznej" lub „przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej" zyskują na znaczeniu nie tylko w obrocie gospodarczym. Często strony postępowania zgłaszają w sądzie dowód w postaci wydruku wiadomości e-mail. Rodzi się przeto pytanie o wartość dowodową wydruku wiadomości przesłanej pocztą elektroniczną.

Dowody elektroniczne, obecnie częściej wykorzystywane w postępowaniu cywilnym, nie są explicite wymienione w katalogu środków dowodowych. Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera zamkniętej listy źródeł dowodowych; dowodem może być wszystko, co ma znaczenie w sprawie.

Dokument i podpis

W odróżnieniu od prawa karnego w prawie cywilnym nie ma jeszcze definicji dokumentu. Przyjmuje się, iż powinien on zawierać trzy składniki: materiał (nośnik), na którym jest sporządzony, oświadczenie woli oraz podpis. Problemy stwarza najczęściej kwestia podpisu. Potwierdza on treść złożonego nad nim oświadczenia i identyfikuje osobę składającą to oświadczenie. W dokumencie tradycyjnym podpis jest integralną częścią dokumentu.

Procedura cywilna zna tu dwa rodzaje dowodów: z dokumentu urzędowego oraz z prywatnego, który nie spełnia wymogów dokumentu urzędowego, ale zawiera podpis wystawcy. W ustawie z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne pojawia się także „dokument elektroniczny", którego jeszcze nie dostrzegły przepisy prawa cywilnego, ani materialnego, ani procesowego.

Oświadczenie woli ma moc dowodową tylko wtedy, gdy można określić, od kogo pochodzi

Podpis elektroniczny stosuje się do całego tekstu dokumentu, bez względu na jego lokalizację, a także bez względu na lokalizację pozostałych adnotacji. Może on być przechowywany i przesyłany oddzielnie, niezależnie od samego dokumentu. Ustawa o podpisie elektronicznym stanowi, iż dane w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentom opatrzonym podpisami własnoręcznymi, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej, natomiast kodeks spółek handlowych rezygnuje z wymogu opatrywania niektórych oświadczeń woli podpisem elektronicznym.

Jako dowód

Podpis elektroniczny nie jest podpisem własnoręcznym. Jest to sekwencja znaków, elektroniczna graficzna identyfikacja dokumentu. Dokument elektroniczny opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu jest uznawany za dokument prywatny.

Oświadczenie woli ma moc dowodową tylko wtedy, gdy można jednoznacznie określić, od kogo pochodzi. W wypadku dokumentów elektronicznych prawdziwe określenie osoby oświadczającej może nastąpić poprzez weryfikację podpisu elektronicznego w połączeniu z samym dokumentem. W tym kontekście wydruk wiadomości e-mail opatrzonej podpisem elektronicznym będzie się cieszył większą mocą dowodową, skorzysta choćby z domniemania z art. 245 k.p.c., ale sprawa ta nabierze znaczenia głównie w razie zakwestionowania przez drugą stronę nie tylko treści zawartych w wiadomości, ale i jego autorstwa czy faktu otrzymania.

Dowód elektroniczny zawierający oświadczenie woli, ale nieopatrzony elektronicznym podpisem, nie daje pewności co do osoby autora i nie jest dokumentem w rozumieniu k. p. c. W praktyce sąd w zetknięciu się z informacją mającą istotne znaczenie dla rozwiązania sprawy, a utrwaloną w wiadomości e-mail, powinien według swojego swobodnego uznania dopuścić ją jako dowód w sprawie na podstawie art. 309 k.p.c.

W wyroku Sądu Najwyższego z 5 listopada 2008 r. (I CSK 138/2008 LexPolonica nr 2253394) tezę tę potwierdzono, stwierdzając, iż: „Przepis art. 309 k.p.c. odnosi się bowiem do innych niż wyraźnie wymienione w kodeksie środki dowodowe i tym samym może mieć zastosowanie także do wydruków komputerowych".

Także SMS

Przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekt nowelizacji kodeksu cywilnego przyjmuje legalną definicję dokumentu, uważając za dokument każdą informację obejmującą treść oświadczenia woli lub innego oświadczenia, utrwaloną w sposób umożliwiający jej zachowanie i odtworzenie. Treść dokumentu może zostać zatem dowolnie ujawniona (znaki graficzne, dźwięk, obraz) i utrwalona na dowolnym nośniku (papier, urządzenie informatyczne) za pomocą dowolnych środków (komputer, telefon komórkowy).

Dokument nie musi być podpisany. Podpis jest konieczny jedynie dla zachowania formy pisemnej. Dla zachowania formy dokumentowej (nowa forma czynności prawnych) wystarczy złożyć oświadczenie woli w postaci dokumentu w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Forma dokumentowa ma być formą pośrednią między formą pisemną a ustną. Wprowadzenie do k. c. formy dokumentowej ułatwi korzystanie w procesie z e-maili i SMS.

W konsekwencji dokumentem mogącym mieć znaczenie dowodowe jest nie tylko e-mail (do ustalenia nadawcy wystarczy adres IP), ale także MMS czy SMS. Przekazywane treści nie muszą już być opatrzone certyfikowanym podpisem elektronicznym. Ze względu na brak ustawowej hierarchii środków dowodowych zagadnienie, czy należy zakwalifikować dowody w postaci e-maila czy SMS, nie jest najistotniejsze. Proponowana nowelizacja będzie miała poważne znaczenie dla przeprowadzenia dowodu i dla jego mocy (zmiany dotkną także k.p.c.), obejmując dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej, poświadczony wydruk takiego dokumentu prywatnego w postaci elektronicznej oraz poświadczony w postaci elektronicznej taki dokument prywatny, i nada powyższym dokumentom domniemanie, iż ich wystawca złożył zawarte w nich oświadczenia.

Projektowana regulacja wprowadza rozróżnienie na dokumenty w postaci papierowej i dokumenty w postaci elektronicznej zawierające oświadczenia wiedzy bądź oświadczenia woli oraz na inne dokumenty, które nie zawierają takich oświadczeń. Do dokumentu prywatnego będą stosowane przepisy art. 244 i następnych k. p. c., a sam dokument będzie korzystał z domniemania z art. 245 k.p.c. niezależnie od tego, w jakiej postaci został sporządzony (papierowej, elektronicznej).

Nie ulega jednak wątpliwości, iż niezależnie od powyższych okoliczności o stopniu wiarygodności dowodu decyduje jego swobodna ocena przez sąd wyrobiona na podstawie wszelkich okoliczności ustalonych w sprawie.

Więcej w serwisie:

Prawo dla Ciebie