Opłaty za przedszkole: uchwały gmin są kwestionowane

Przede wszystkim kontrowersje dotyczą jednak dodatkowych opłat pobieranych wtedy, gdy dziecko nie zostanie odebrane z przedszkola o deklarowanej wcześniej godzinie. Na przykład kiedy opłaty pobierane są za pełną godzinę w sytuacji, gdy dziecko przebywało w przedszkolu jedynie kilka minut kolejnej godziny lub gdy opłaty za świadczenia ponadprogramowe są zryczałtowane i nie podlegają zwrotowi w wypadku nieobecności dziecka.

Rodzice żądają od gmin zwrotu opłat poniesionych z tytułu korzystania przez ich dzieci z usług przedszkolnych w okresie objętym przedmiotową uchwałą. Gminy bronią się, twierdząc, że zainteresowani nie mogą żądać zwrotu świadczeń, gdyż przedszkola publiczne realizowały świadczenia w zakresie przekraczającym podstawę programową, z których dzieci korzystały. Argumentują, że uiszczanie przez rodziców opłat za świadczenia wykraczające ponad podstawę programową czyni zadość zasadom współżycia społecznego (art. 411 pkt. 2 k.c.). Dotyczy to sytuacji, gdy wartość ponadprogramowych usług przedszkolnych jest wyższa niż wysokość opłat uiszczonych z tego tytułu przez rodziców. Wówczas żądanie zapłaty skierowane przeciwko gminie na drodze procesu cywilnego zostanie w całości oddalone przez sąd powszechny jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Taka argumentacja prawna zyskała akceptację Sądu Okręgowego w Poznaniu w postępowaniach toczących się z powództwa rodziców przeciwko gminie miejskiej Wągrowiec. Podobne żądania  kierowane były na drodze sądowej przeciwko gminom m.in. w Nowej Soli, Radzyniu Podlaskim, Świnoujściu. Różnorodność stanów faktycznych i konkretnych uchwał w przedmiotowych sprawach oraz różny zakres materiału dowodowego decydować będą o powodzeniu rodziców lub gmin w procesach o zwrot opłat. Dla gmin wiązać się to będzie z utratą jakichkolwiek dochodów z tytułu opłat przedszkolnych, a nawet z obowiązkiem zwrotu pobranych opłat w oparciu o zasądzające wyroki sądowe.

Czy pomoże nowelizacja

Obecnie Polska należy do niewielkiego grona państw, w których opieka przedszkolna nie jest finansowana z budżetu państwa, a prowadzenie przedszkoli jest zadaniem samorządów, które finansują je z własnych środków. Sytuacja ta ma ulec częściowej zmianie, gdyż w Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają prace nad zmianą przepisów o systemie oświaty w zakresie przekazywania dotacji dla gmin na cele przedszkolne, co ma w zamyśle spowodować obniżenie opłat ponoszonych przez rodziców przedszkolaków. Środki finansowe na wspomniany wyżej cel w wysokości 320 mln zł zostały przewidziane w projekcie budżetu na 2013 rok.

Trwający proces zaskarżania uchwał gminnych wskazuje, że nie został dotychczas wypracowany wzorcowy model uchwały dotyczącej opłat za przedszkola, który spotkałby się z akceptacją wojewodów oraz został uznany za ważny w oczach sądu administracyjnego. Urzędy muszą się zatem liczyć z obowiązkiem zwrotu pobieranych opłat bądź zupełnie z nich rezygnować.

Kwestia ta wymaga zatem szybkiej i gruntownej reakcji ustawodawczej, gdyż obecny stan nie satysfakcjonuje nikogo – ani gmin prowadzących przedszkola, ani rodziców żądających bezpłatnych świadczeń i tych, którym nie udało się uzyskać miejsca w przedszkolu publicznym, dla których koszty korzystania z placówek niepublicznych są barierą nie do pokonania. Pozostaje wyrazić nadzieję, że sytuacja ta nie szkodzi samym dzieciom.

Autorka jest adwokatem w kancelarii Dittmajer i Wspólnicy