Przyczynkiem do podjęcia tego tematu jest powszechne zjawisko organizowania przez organy administracji publicznej przetargów na wyłonienie biegłych rzeczoznawców majątkowych świadczących usługi wykonania operatu szacunkowego dla postępowań administracyjnych. Czy jednak taka procedura jest właściwa, biorąc pod uwagę charakter prawny opinii biegłego?
Enigmatyczny przepis
Kodeks postępowania administracyjnego zawiera enigmatyczną regulację co do instytucji biegłego w postępowaniu administracyjnym (art. 84 k.p.a.). Brak jest szczegółowych rozwiązań co do powoływania biegłych oraz listy biegłych. Odmiennie niż w procedurze sądowej zasadą jest ponoszenie kosztów biegłego przez organ (art. 262 k.p.a.). Postanowienie o powołaniu biegłego jest zdeterminowane przez dwa czynniki: przepisy proceduralne i konieczność wyjaśnienia przez osobę dysponującą specjalistyczną wiedzą wątpliwości, które pojawiły się w konkretnym postępowaniu administracyjnym. Dodatkowo art. 7 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami przewiduje wyłączną kompetencję rzeczoznawców majątkowych do określania wartości nieruchomości, definiując automatycznie krąg osób – rzeczoznawców majątkowych, które mogą być biegłymi. Trudno jednak wywieść z tego przepisu tezę, że każdy rzeczoznawca majątkowy posiada odpowiednią wiedzę, aby wycenić każdą nieruchomość. Zwyczajową praktyką organów jest brak sformalizowania czynności powołania biegłego, tj. brak postanowienia o powołaniu biegłego. Opinia o wartości nieruchomości jest niejednokrotnie sporządzana jeszcze przed wszczęciem postępowania administracyjnego, np. w ramach ustalenia opłaty planistycznej czy adiacenckiej i to na podstawie umowy cywilnoprawnej.
W sytuacji kiedy wyceniana jest nieruchomość zabytkowa czy wywłaszczono hotel, sporządzenie opinii o wartości wymaga wiedzy specjalistycznej w tym zakresie. Tymczasem organizowanie przetargów i wyłanianie jednego rzeczoznawcy jako biegłego do wszystkich postępowań prowadzonych przez organ prowadzi do podważenia sensu instytucji biegłego. Organ ma przecież dysponować opinią biegłego, który posiada odpowiednią wiedzę do jej sporządzenia.
Co na to ustawa
Czy zatem powołanie rzeczoznawcy majątkowego jako biegłego do konkretnego postępowania administracyjnego jest objęte zakres przedmiotowym prawa zamówień publicznych.
Naszym zdaniem prawna konstrukcja opinii biegłego nie statuuje jej w katalogu przedmiotowym zamówień publicznych określonym w art. 2 pkt 13 p.z.p. Przepis ten określa zamówienia publiczne jako umowy na roboty budowlane, dostawy lub usługi. Niewątpliwie opinie biegłego nie mieszczą się w określonej w art. 2 pkt 2 p.z.p. definicji dostaw. Opinie biegłych sporządzane na potrzeby postępowania administracyjnego nie mieszczą się również w katalogu usług, o którym mowa w art. 2 pkt 10 p.z.p. w zw. z art. 2a. p.z.p. Przepisy te statuują „negatywno-pozytywną" definicję usług w zamówieniach publicznych. Usługi to zakup świadczenia, które nie jest dostawą lub robotą budowlaną, ale jednocześnie to świadczenie powinno mieścić się w katalogu usług określonym w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów z 28 stycznia 2010 r. w sprawie wykazu usług o charakterze priorytetowym i niepriorytetowym (DzU nr 13 poz. 68). W powyższym wykazie jednak nie figuruje usługa „opinia/ekspertyza biegłego". Zadanie biegłego ogranicza się tylko do sporządzenia operatu szacunkowego, ale jego obowiązkiem jest również składanie dodatkowych wyjaśnień, udział w rozprawie administracyjnej itd. Ponadto w pewnych sytuacjach konieczne może się okazać sporządzenie opinii przez innego biegłego. Przy tym nie ma znaczenia dla tej kwestii objęcie usług biegłych VAT.
