Witkowska: Po poradę nie tylko do prawnika

Wskazują na to analizy prowadzone przez INPRIS – Instytut Prawa i Społeczeństwa. Mowa tu o doradcach obywatelskich, zwanych w wielu krajach również paralegals.

Przyszło z Europy

Idea stworzenia biur, w których porad udzielają osoby nieposiadające wykształcenia prawniczego, zrodziła się w Wielkiej Brytanii w odpowiedzi na problemy, z jakimi borykało się społeczeństwo po II wojnie światowej.

Inicjatywa ta wiązała się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na pomoc związaną z takimi problemami społecznymi, jak np.: poszukiwanie osób zaginionych w czasie wojny, reglamentacja żywności czy bezdomność; jak i również ze znacznym powojennym zubożeniem.

Porady świadczone przez doradców cieszą się do dziś w Wielkiej Brytanii powodzeniem, czego dowodem jest fakt, iż w roku 2011 zgłosiło się po nie ponad 14 milionów osób. Podobne rozwiązanie zdało egzamin także w Holandii, gdzie w wyniku reformy systemu pomocy prawnej utworzono tzw. punkty pomocy prawnej będące miejscem pierwszego kontaktu dla osoby szukającej pomocy prawnej, w których zatrudnienie, obok zawodowych prawników, znajdują doradcy obywatelscy nieposiadający wykształcenia prawniczego.

Instytucję paralegal wprowadzono również do mołdawskiego systemu nieodpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego. W tym przypadku, prawo określa cele pracy doradcy, jakimi są działania poradnicze na rzecz społeczności lokalnych, a ponadto reguluje kwestię jego profilu kompetencyjnego (osoba niebędąca prawnikiem, ale odpowiednio przeszkolona), sposoby kontroli oraz oceny jakości świadczonych przez niego porad i informacji. Nie wprowadza natomiast żadnych ograniczeń jeśli chodzi o miejsce jego zatrudnienia, co oznacza, że mołdawski paralegal nie musi być związany z żadną strukturą organizacyjną, jak np. biura porad obywatelskich. Przykład dla Polski płynie również spoza Europy. Jednym z najbardziej skutecznych systemów nieodpłatnej pomocy prawnej jest system południowoafrykański, w dużej mierze oparty na pracy paralegals.

Punkty poradnicze, w których są zatrudnieni i świadczą proste porady z zakresu prawa cywilnego, cieszą się dużym powodzeniem wśród osób poszukujących pomocy prawnej.

Zadaniem doradców jest świadczenie porad obywatelskich i przekazywanie informacji prawnych oraz umiejętne rozpoznanie, czy i ewentualnie kiedy sprawa powinna trafić do wykwalifikowanego prawnika.

Pomoc doradcy może oznaczać również sporządzenie pisma do urzędu czy też informację gdzie należy się udać, aby rozwiązać swoją sprawę. Pierwszy kontakt klienta z doradcą umożliwia wstępną ocenę problemu – czy jest on faktycznie natury prawnej oraz jakie rozwiązanie byłoby w danej sytuacji najbardziej korzystne dla klienta. Doradca informuje klienta o jego szansach na skuteczne załatwienie sprawy, przewidywanym czasie trwania sprawy oraz kosztach kolejnych kroków prawnych. To także moment, kiedy klient przygotowywany jest na ewentualne spotkanie z prawnikiem.

Na podstawie wszystkich uzyskanych informacji, może podjąć samodzielną decyzję o swoim zaangażowaniu w sprawę.

Kim jest doradca?

Osoby udzielające porad prawnych, lecz nieposiadające wykształcenia prawniczego, przechodzą odpowiednie szkolenia z zakresu tych dziedzin prawa, w których mają udzielić zainteresowanym stosownej porady.

Prowadzone przez biura zatrudniające doradców statystyki pozwalają dostrzec czego najczęściej dotyczą problemy, z którymi zgłaszają się klienci, a to pokazuje, w jakim kierunku należy szkolić doradców, aby ci mogli jak najskuteczniej świadczyć podstawową pomoc prawną. O tym jak zwiększa się rola wykwalifikowanych doradców na rynku porad prawnych świadczy również fakt, iż powoli uczelnie europejskie idą w ślad za amerykańskimi i zaczynają uruchamiać na poziomie licencjatu kierunek, na którym kształcą się przyszli paralegals (np. kierunek jest dostępny w Belgii na Leuven University College).