Katastrofy lotnicze: rzeczywista rola prokuratury

Z dużym zainteresowaniem przeczytałam publikację Pana Piotra Nowaka – prokuratora Prokuratury Rejonowej w Gryfinie, opublikowaną w „Rzeczpospolitej" 15 października 2013 r. pod tytułem „Wypadek lotniczy: rola prokuratora". Niewątpliwie zawarte w niej uwagi i pomysły Autora są bardzo cenne i zmierzają do poprawy efektywności postępowań przygotowawczych prowadzonych w sprawach wypadków i incydentów lotniczych. Niestety Autor sugeruje konieczność wprowadzenia w życie rozwiązań, które są już realizowane.

Sądzę, że opinia publiczna wprowadzona w błąd treścią artykułu powinna poznać działania prokuratury, których celem jest m.in. zapewnienie poprawy bezpieczeństwa w lotnictwie.

Podejmowanych jest wiele inicjatyw, zwłaszcza w zakresie rozwoju lotnictwa cywilnego

Prokuratura Generalna od kilku lat podejmuje w tym zakresie działania legislacyjne, szkoleniowe, organizacyjne, a także uczestniczy w projektach krajowych i międzynarodowych, związanych z bezpieczeństwem w lotnictwie.

Metodyka oględzin

Zacznę od kwestii oględzin, jako czynności procesowej uregulowanej przepisami Rozdziału 23 kodeksu postępowania karnego oraz przywołanego przez Autora § 183 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 24 marca 2010 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Przewodniczący Międzyresortowego Zespołu do spraw Zagrożeń Terrorystycznych decyzją nr 13 z 17 stycznia 2011 r. powołał Zespół Zadaniowy, w którego pracach, jako przedstawiciel PG, miałam zaszczyt uczestniczyć. Jednym z zadań zespołu było opracowanie Metodyki oględzin miejsc przestępstw o charakterze terrorystycznym i katastrof oraz identyfikacji ciał ofiar.

Dokument powstał w sierpniu 2012 r. i został rozesłany do wszystkich Prokuratur Apelacyjnych celem zapoznania z jego treścią podległych prokuratorów. Metodyka, uwzględniając aktualność wypracowanych przez kryminalistykę sposobów, metod i środków prowadzenia oględzin, zwraca jednocześnie uwagę na wybór tych spośród nich, które uwzględniają rodzaj i rozmiar zdarzenia czy jego skutki. Jej celem było określenie jednolitych zasad organizacji oględzin miejsc o charakterze terrorystycznym i katastrof oraz identyfikacji ciał ofiar.

Jeden z rozdziałów poświęcony jest właśnie specyfice oględzin miejsca katastrofy lotniczej, aczkolwiek wypada w tym miejscu wyjaśnić, iż nie jest to pojęcie prawnie obowiązujące. Mam nadzieję, że Metodyka będzie pomocna dla podmiotów prowadzących postępowania przygotowawcze w prawidłowym organizowaniu, przeprowadzaniu i koordynowaniu oględzin miejsc takich zdarzeń.

Szkolenia trwają

Kolejne problemy, na które Autor publikacji zwraca uwagę Czytelników, to konieczność specjalistycznego szkolenia prokuratorów. Kierownictwo PG nie tylko zauważyło tę potrzebę, ale też podjęło konkretne decyzje i działania w tym kierunku. PG pismem z 11 maja 2012 r. polecił Prokuratorom Apelacyjnym wyznaczenie w każdej podległej Prokuraturze Okręgowej po trzech prokuratorów, którzy po przeszkoleniu w zakresie prawidłowości procesowego zachowania na miejscu katastrof, w tym lotniczych, jak i specyfiki prowadzonych w tym zakresie postępowań przygotowawczych, będą prowadzili śledztwa w takich sprawach.

Prokuratorzy zostali imiennie wyznaczeni, a co więcej, rozpoczął się też proces ich szkolenia. Z inicjatywy Pierwszego Zastępcy PG Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie, we współpracy z ekspertami m.in. Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna w Krakowie, MSW, Komendy Głównej Policji, Komendy Głównej Straży Pożarnej i wielu innych podmiotów, rozpoczęła cykl szkoleń dla wyznaczonych prokuratorów, którego tematem przewodnim jest „Prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach katastrof i zdarzeń o charakterze terrorystycznym". Szkolenie obejmuje szerokie spektrum zagadnień specjalistycznych, w tym również techniczne aspekty wypadków i incydentów lotniczych.

Parlament Europejski i Rada UE uchwaliły 20 października 2010 r. Rozporządzenie nr 996/2010 w sprawie wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym oraz zapobiegania im (DzU UE L.295/35 z 12 listopada 2010 r.). Rozporządzenie jest aktem prawnie wiążącym, o bezpośrednim zasięgu oddziaływania, niepodlegającym implementacji do krajowych systemów prawnych. Rozporządzenie z jednej strony usuwa ewentualne wątpliwości, dotyczące jednoczesnego prowadzenia postępowania przygotowawczego i badania prowadzonego przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych (PKBWL), z drugiej zaś nakłada na państwa członkowskie obowiązek zawarcia porozumień między organami ds. badania zdarzeń lotniczych i organami prowadzącymi postępowania karne.

PG 9 stycznia 2013 r. powołał zespół, którego zadaniem jest opracowanie koncepcji porozumień pomiędzy organami wykonującymi czynności na miejscu zdarzenia i właściwymi państwowymi komisjami badania wypadków powietrznych, ale też dostrzegając wagę tego typu uzgodnień – katastrof kolejowych, morskich i w żegludze śródlądowej. Aktualnie, we współpracy z przedstawicielami PKBWL oraz Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, zakończyliśmy etap opracowania projektów porozumień. Po ich podpisaniu przez PG oraz odpowiednio ministra obrony narodowej i przewodniczącego PKBWL, prokuratorzy prowadzący przedmiotowe postępowania przygotowawcze będą zobowiązani do przestrzegania zawartych w nich zasad i wytycznych.