IX edycja Nagrody im. Jerzego Giedroycia

Nagrodę im. Jerzego Giedroycia, przyznawaną za działalność w imię polskiej racji stanu, redakcja „Rzeczpospolitej” ustanowiła w 2001 roku, w pierwszą rocznicę śmierci wielkiego patrioty, znakomitego redaktora i dalekowzrocznego polityka, twórcy „Kultury” i Instytutu Literackiego w Paryżu.

Do nagrody typowane są osoby lub instytucje, które w działalności publicznej kierują się zasadami wypracowanymi przez Jerzego Giedroycia, czyli bezinteresowną troską o sprawy publiczne, polityką pojmowaną jako służba krajowi, a nie partykularnym interesom, umacnianiem pozycji Polski w demokratycznej wspólnocie europejskiej, kultywowaniem dobrych stosunków z narodami Europy Wschodniej, wreszcie pracą nad rozwojem polskiej niepodległościowej myśli politycznej.

W miniony czwartek zebrała się kapituła nagrody, w skład której wchodzą: polityk i architekt Czesław Bielecki, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego” ks. Adam Boniecki, były doradca prezydenta USA prof. Zbigniew Brzeziński, szef Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” i Fundacji Pogranicze w Sejnach Krzysztof Czyżewski, Jolanta Darczewska z Ośrodka Studiów Wschodnich, były redaktor naczelny „Rz” Grzegorz Gauden, brat Jerzego Giedroycia – Henryk, szef Fundacji Ośrodka Karta Zbigniew Gluza, ostatni prezydent RP na wychodźstwie Ryszard Kaczorowski, szef Towarzystwa Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu Marek Krawczyk, publicystka Irena Lasota, redaktor naczelny „Rz” Paweł Lisicki, senator PO Krzysztof Piesiewicz, szef Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Przewoźnik, wicemarszałek Senatu Zbigniew Romaszewski (PiS) i szef MSZ Radosław Sikorski. Nominowała ona dziewięć osób (ich sylwetki prezentujemy poniżej).

Spośród nich wybrany zostanie laureat, który 5 listopada o godzinie 17 na Zamku Królewskim w Warszawie w obecności prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego odbierze prestiżową nagrodę.

[srodtytul]Federacja Rodzin Katyńskich - W walce o prawdę[/srodtytul]

Na czele Federacji Rodzin Katyńskich stoi obecnie Andrzej Sariusz-Skąpski. Została ona powołana w 1992 r. , ale jej działalność sięga końca lat 80. – Organizacja powstawała w czasach, kiedy taka działalność była niebezpieczna. Jej członkowie płacili cenę w postaci prześladowań–wspomina Bożena Łojek, inicjatorka powołania FRK.

Wśród działaczy federacji są bliscy zamordowanych w 1940 r. przez NKWD polskich oficerów, policjantów i cywilów. Żądają oni ujawnienia całej prawdy o zbrodni katyńskiej. Dzięki ich aktywności powstały polskie cmentarze wojenne w Katyniu, Charkowie i Miednoje. Federacja stworzyła też program edukacyjny „Katyń ocalić od zapomnienia”, który zakłada posadzenie w 70. rocznicę zbrodni katyńskiej 21 473 dębów pamięci, symbolizujących zgładzonych.

W 1990 r. w 50. rocznicę zbrodni katyńskiej Federacja zorganizowała manifestację przed ambasadą ZSRR, podczas której wręczono skierowane do ówczesnego prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa pismo z żądaniem ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej. —maty

[srodtytul]Basil Kerski - Sięgając głęboko w historię [/srodtytul]

W swej publicystyce porusza tematykę relacji polsko-niemieckich, sięgając głęboko w historię obu narodów. Pochodzi z Gdańska, ale od 30 lat mieszka w zachodnim Berlinie. Dlatego tak bliska jest mu tematyka relacji polsko-niemieckich.

Od 1998 roku jest redaktorem naczelnym dwujęzycznego polsko–niemieckiego kwartalnika „Dialog”, który porusza kwestie stosunków polsko-niemieckich: politycznych, gospodarczych, kulturalnych i historycznych. Ideą kwartalnika, który ukazuje się nakładem 8 tys. egzemplarzy, jest m.in. zmniejszenie uprzedzeń pomiędzy narodami. Przy czym – jak czytamy na stronie internetowej pisma – „Dialog nie jest organem jednej lub drugiej strony”.

Kerski pełni także funkcję dyrektora Federalnego Związku Towarzystw Niemiecko-Polskich. Pracował w niemiecko-amerykańskim Aspen Institute w Berlinie, a także w Instytucie Badawczym Niemieckiego Stowarzyszenia Polityki Zagranicznej oraz w niemieckim Bundestagu. —marf

[srodtytul]Zdzisław Najder - Opozycjonista i znawca Conrada[/srodtytul]

Ten były dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, historyk literatury i opozycjonista jest także światowej sławy znawcą twórczości i biografem Josepha Conrada.

Po raz pierwszy popadł w konflikt z komunistyczną władzą jako student w 1952 r. Za swoje publikacje w „Tygodniku Powszechnym” został usunięty z uczelni. Dopiero dwa lata później udało mu się ukończyć studia. Zwolniony z pracy na Uniwersytecie Warszawskim, z zakazem ubiegania się o posadę akademicką, aż do 1997 r. wykładał literaturę polską i angielską oraz filozofię na uczelniach zagranicznych. Od 1980 r. był członkiem i doradcą NSZZ „Solidarność”. Szefem Rozgłośni Polskiej RWE został w 1982 r. i pełnił tę funkcje pięć lat.

W1983 r. sąd wojskowy zaocznie skazał go na karę śmierci. Powód? Rzekome szpiegostwo. Pozbawiono go polskiego obywatelstwa. Wyrok został uchylony dopiero w 1989 r. Po powrocie w 1990 r. do Polski Najder był m.in. doradcą premiera Jana Olszewskiego. W 2009 r. został członkiem Rady powstającego Muzeum II Wojny Światowej. —marf

[srodtytul]Krzysztof Barbarski - Opiekun archiwów w Londynie [/srodtytul]

Krzysztof Barbarski, autor wielu prac historycznych oraz albumów i syn oficera 1. Dywizji Pancernej, z Instytutem Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego związany jest od 16. roku życia. Funkcję prezesa piastuje od 2004 roku.

Sam Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego jest obecnie najważniejszą polską placówką naukową w Wielkiej Brytanii. Powstał tuż po wojnie w 1945 r. jako Instytut Historyczny i Muzeum im. gen. Sikorskiego. Od początku głównym celem jego działalności było gromadzenie, publikowanie i zabezpieczanie akt państwowych, dokumentów, filmów i fotografii z okresu II wojny światowej oraz udostępnianie archiwów polskiego rządu na uchodźstwie i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W muzeum przechowywanych jest ponad 80 sztandarów jednostek bojowych oraz największy zagraniczny zbiór polskich militariów.

Dzisiaj instytut posiada status organizacji charytatywnej. Głównym źródłem jego utrzymania są dobrowolne wpłaty zarówno osób prywatnych, jak i instytucji. Większość zatrudnionych w nim osób pracuje społecznie.

[srodtytul]Zygmunt Berdychowski - Nasze Davos w Krynicy[/srodtytul]

Instytut Studiów Wschodnich, który założył w 1992 r., zajmuje się m.in. organizacją prestiżowego Forum Ekonomicznego w Krynicy, miejsca spotkań ludzi polityki, nauki, biznesu i mediów z Europy Środkowo-Wschodniej Rosji, Azji Środkowej i USA.

Forum szybko stało się ważnym miejscem nieformalnych konsultacji i budowania zaufania między autorytetami politycznymi, gospodarczymi i naukowymi, zyskując renomę polskiego Davos.

W swojej działalności Berdychowski promuje idee integracji europejskiej, wolnego rynku i dialogu międzynarodowego. Od 2003 r. jego fundacja organizuje też inne konferencje, np. Europa – Rosja, Forum Energetyczne, Forum Europa – Ukraina czy Forum Europa – Azja Środkowa.

Zygmunt Berdychowski już w czasach studenckich angażował się politycznie. Od 1980 r. wspierał rolniczą „Solidarność”. W stanie wojennym został internowany i dwa lata spędził w więzieniu. Po 1989 roku dwukrotnie był posłem na Sejm.

[srodtytul]Norman Davies - Eksporter polskich dziejów[/srodtytul]

Brytyjski historyk, profesor Uniwersytetu Londyńskiego, który w swojej pracy naukowej poświęcił się odkrywaniu dziejów Europy Wschodniej, zwłaszcza Polski. Dzięki niemu historię tej części Europy poznali również mieszkańcy Zachodu.

Po raz pierwszy z państwami bloku wschodniego zetknął się w 1957 roku, kiedy z przyjaciółmi wyruszył w podróż do Istambułu. Gdy przejeżdżali przez Węgry, zatrzymała ich tamtejsza służba bezpieczeństwa. Zostali posądzeni o szpiegostwo. Kilkanaście lat później Davies chciał w celach naukowych pojechać do Rosji. Nie dostał wizy, więc zdecydował się na Polskę. Studiował historię na UJ.

Wydana w 1981 r. książka „Boże igrzysko. Historia Polski” stała się w naszym kraju bestsellerem. Inne jego działa dotyczące historii Polski to: „Serce Europy (Krótka historia Polski)”, „Orzeł biały – czerwona gwiazda”, „Wojna polsko-sowiecka 1919 – 1920”, „Mikrokosmos (historia Wrocławia)” oraz „Powstanie 44”, które w sierpniu 2004 r.było jedną z najlepiej sprzedających się w Polsce książek.

[srodtytul]Tomasz Pietrasiewicz - Przechować losy miasta[/srodtytul]

Ośrodek Brama Grodzka-Teatr NN, którego pomysłodawcą i dyrektorem jest Tomasz Pietrasiewicz, początkowo zajmował się realizacją autorskich przedstawień. W miarę upływu czasu jego twórcy zaczęli się otwierać na działania społeczne i edukacyjne wykraczające poza sztukę. Ośrodek w realizowanych projektach nawiązuje do symboliki i historii swej siedziby – Bramy Grodzkiej, która dawniej była przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, a także do położenia Lublina jako centrum spotkania różnych kultur, tradycji i religii.

Jednym z największych projektów ośrodka jest „Wielka księga miasta”, której celem jest przywracanie pamięci przez wywiady z mieszkańcami Lublina i zbieranie historycznych fotografii. Projekt zaowocował wystawami „Lublin w fotografii do 1939 roku”, a następnie „Portret miejsca”, pokazującą życie w przedwojennej dzielnicy żydowskiej.