Strategia na miarę czasów

Zatwierdzona przez prezydenta Andrzeja Dudę Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP została napisana z uwzględnieniem perspektywy wspólnych działań podejmowanych przez prezydenta i Radę Ministrów wobec najważniejszej misji państwa, jaką jest zapewnienie bezpieczeństwa jego obywatelom. Wnioski i rekomendacje nowej strategii to efekt ścisłej współpracy głowy państwa i rządu.

Kiedy pod koniec 2018 r. prezydent aprobował przygotowane na jego polecenie rekomendacje Biura Bezpieczeństwa Narodowego do nowej strategii, nikt nie był w stanie przewidzieć wyzwań, przed jakimi kilkanaście miesięcy później stanie nie tylko Polska, ale także cały świat. W momencie gdy koordynowany przez MON międzyresortowy zespół na podstawie rekomendacji i w kontakcie z ośrodkiem prezydenckim przygotowywał ostateczny projekt strategii, w Polsce rozpoczynała się epidemia koronawirusa.

Dlatego z inicjatywy prezydenta, w gronie przedstawicieli BBN, MON i KPRM, ponownie dokonano przeglądu zapisów strategii i po bezpośrednich rozmowach prezydenta z premierem wzmocniono zapisy dotyczące zagrożeń epidemicznych. Pandemia jako wyzwanie jest oczywiście czymś zupełnie nowym i niosącym ogromne, choć wciąż trudne do oszacowania, konsekwencje. Jednak jej wystąpienie nie mogło pomniejszać znaczenia istniejących dotąd wyzwań.

Sprawne państwo

W dziedzinie wewnętrznej to przede wszystkim bezpieczeństwo społeczne i ochrona rodziny (wraz z towarzyszącymi kwestiami demograficznymi), bezpieczeństwo ekonomiczne, energetyczne, zdrowotne, a także ochrona środowiska. W wymiarze zewnętrznym to zagrożenie agresywną polityką Rosji i utrzymanie jedności transatlantyckiej, ale też wyzwanie, jakim staje się strategiczna rywalizacja między USA a Chinami. Równie istotne, dotykające nas na co dzień, są kwestie cyberbezpieczeństwa i bezpieczeństwa informacyjnego.

Dziś najlepszą odpowiedzią na znane – a także nieznane jeszcze – wyzwania i zagrożenia jest sprawne państwo, silne swoimi instytucjami oraz procedurami. Jego byt i suwerenność są oczywiście określone w kontekście sieci międzynarodowych powiązań, jednak to właśnie państwo, własność obywateli stanowiących naród, jest i w przewidywalnej przyszłości będzie najważniejszą instytucją organizującą nasze życie, realizującą nasze aspiracje, również w relacjach z innymi narodami. Nieprzypadkowo w pierwszym z czterech filarów strategii przedstawione są właśnie rekomendacje związane z zarządzaniem bezpieczeństwem narodowym, odpornością (zdolnością do przetrwania) państwa i siłami zbrojnymi.

O wadze, jaką prezydent przywiązuje do kwestii wzmocnienia zarządzania bezpieczeństwem narodowym świadczy chociażby inicjatywa przeprowadzenia i nadzorowania przez niego w ubiegłym roku – pierwszego takiego od piętnastu lat – ćwiczenia Kraj 19, w którym wzięli udział przedstawiciele wszystkich najwyższych władz państwowych. Wnioski z ćwiczeń dały początek zapowiedzianemu w strategii podjęciu prac nad ustawą o zarządzaniu bezpieczeństwem narodowym czy też rekomendacji utworzenia komitetu Rady Ministrów jako ponadresortowego mechanizmu koordynacji zarządzania bezpieczeństwem, przełamującego wciąż jeszcze „silosowy" charakter działań państwa w tym zakresie.

W odniesieniu do wzmacniania odporności państwa na zagrożenia prezydencką rekomendacją jest postulat opracowania ustawy redefiniującej system obrony cywilnej i ochrony ludności. Chodzi o nadanie mu powszechnego charakteru, opartego na ochotniczym zaciągu. Pewne elementy powszechności istnieją już dziś w postaci ochotniczych straży pożarnych. Są one jednak obecne głównie na obszarach wiejskich, a w dużych aglomeracjach sytuacja wygląda pod tym względem dużo gorzej. Lukę w zakresie obrony cywilnej z powodzeniem – zwłaszcza w ostatnim czasie – wypełniają Wojska Obrony Terytorialnej. Warto wykorzystać w przyszłej ustawie ich doświadczenia, pamiętając jednocześnie, że WOT nie są, jak np. we Włoszech, siłami protezione civile, a ich podstawową misją pozostają zadania i cele wojskowe.

Zapisy strategii odnoszące się do Sił Zbrojnych RP wynikają wprost z zadań, jakie prezydent stawia wojsku podczas corocznych odpraw kadry kierowniczej MON. Zadania te zostały ujęte w strategii w sposób bardziej kierunkowy niż szczegółowy. Są one efektem wielokrotnych narad zwierzchnika Sił Zbrojnych z kierownictwem MON i dowódcami Sił Zbrojnych RP, a także jego licznych wizyt w jednostkach wojskowych oraz udziale w ćwiczeniach krajowych i sojuszniczych. Swoje odzwierciedlenie w strategii znalazły także inicjatywy prezydenta dotyczące wzrostu wydatków na obronność do 2,5 proc. PKB czy dokończenia adaptacji struktury kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP.

Silna flanka wschodnia

W obszarze polityki zagranicznej strategia potwierdza nasz dotychczasowy kierunek, został on jednak nasycony postulatami wynikającymi z poświadczeń prezydenta oraz rządu. Jako jeden z głównych celów wskazano utrzymanie i wzmocnienie wojskowej obecności NATO na flance wschodniej, o co prezydent intensywnie zabiegał u sojuszników przed szczytem NATO w Warszawie.

Podobnie strategia odnosi się do rozwoju strategicznej współpracy z USA, będącej efektem wielokrotnych spotkań prezydentów Andrzeja Dudy i Donalda Trumpa. Symbolem tych relacji jest stale wzmacniana wojskowa obecność Amerykanów w Polsce. Również współpraca NATO–UE i zapobieganie podziałom wewnątrz Unii Europejskiej, będące jednymi z celów strategii, odzwierciedlają kierunki działań podejmowanych w ostatnich latach przez głowę państwa. Z kolei w zakresie współpracy regionalnej wymienienie konkretnych projektów infrastrukturalnych materializuje prezydencki projekt Trójmorza.

O znaczeniu przyjętej przez prezydenta Andrzeja Dudę strategii przesądzi zdolność i polityczna wola do osiągnięcia postawionych celów, takich jak chociażby przyjęcie ustawy o bezpieczeństwie narodowym i nowej ustawy o obronie cywilnej i ochronie ludności czy też realizacja projektów infrastrukturalnych w regionie Trójmorza. Szansę na ich osiągnięcie z pewnością zapewni dalsza sprawna współpraca prezydenta i Rady Ministrów, współodpowiadających za sprawy bezpieczeństwa państwa.