Brexit a sprawa polska

Ruszyła już procedura Brexitu i pierwszym tematem negocjacji Wielkiej Brytanii z Unią Europejską ma być kwestia praw imigrantów. Kwestia niezwykle istotna dla Polski i setek tysięcy Polaków pracujących na Wyspach. Niezależnie jednak od tego, jaki będzie wynik tych rozmów, powinniśmy być przygotowani na najgorsze. A nie liczyć na to, że może nie będzie aż tak źle. Skuteczną strategię i taktykę działania, która może zagwarantować neutralizację negatywnych skutków Brexitu dla Polski, należy bowiem budować, opierając się na rozsądku, a nie na nadziei.

Brexit a przedsiębiorcy

Obawy dotyczące przyszłości polskich obywateli, którzy prowadzą działalność gospodarczą w Wielkiej Brytanii wydają się dziś przesadzone. Polacy założyli w Wielkiej Brytanii ponad 80 tys. firm, z czego ok. trzy czwarte stanowią podmioty w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W białej księdze opuszczenia UE i ułożenia z nią relacji na nowo, czyli z rządowego dokumentu na temat Brexitu, wynika, iż Wielka Brytania ma zamiar przyjąć cały unijny dorobek prawny do swojego porządku prawnego i dopiero później wprowadzać w nim zmiany. Oznacza to, że na czas samego Brexitu, zatem przez najbliższe dwa lata, reguły gry nie ulegną zmianie. Jeśli ktoś zakładał firmę w Londynie, Cardiff czy Edynburgu, to po Brexicie będzie mógł ją dalej prowadzić, tyle że już według prawa brytyjskiego.

Co będzie później – po faktycznym Brexicie – trudno określić. Zakładając jednak, że Londyn zdecyduje się na najbliższe możliwe relacje gospodarcze z UE, to zdecydowana większość przepisów prawa gospodarczego nie ulegnie zmianie. A jeśli nawet, to będą to zmiany na lepsze. Prawo brytyjskie może bowiem zagwarantować przedsiębiorcom działającym na Wyspach Brytyjskich korzystniejsze warunki prowadzenia biznesu. Jest bardzo wątpliwe, żeby Brytyjczycy wypraszali z kraju przedsiębiorców, a przez to pozbawiali się miejsc pracy i wpływów podatkowych.

Brexit a bezrobocie

Nierozsądnym byłoby nieuwzględnienie w analizie skutków Brexitu dla Polski i Polaków przebywających na Wyspach scenariusza negatywnego w negocjacjach dotyczących przyszłości i praw imigrantów. Spokojni o swoją przyszłość powinni być ci spośród nich, którzy przebywają w Wielkiej Brytanii przynajmniej pięć lat. Pozostali mogą być zmuszeni – nawet nie prawnie, ale poprzez wytworzenie niesprzyjającej atmosfery – do opuszczenia Wielkiej Brytanii.

Na Wyspach przebywa niemal milion Polaków, według szacunków Ministerstwa Rozwoju około 100–200 tys. Polaków „mieszkających w Wielkiej Brytanii zdecyduje się wrócić do kraju. Biorąc pod uwagę pogarszającą się sytuację demograficzną oraz niedobór wykwalifikowanych pracowników, perspektywa powrotu do kraju pracowników z doświadczeniem zdobytym na rynku brytyjskim może być korzystna dla polskiej gospodarki". Zarówno liczba, jak i argumentacja wydają się być wzięte raczej z kategorii nadziei, a nie rozsądku – bazującego na uwzględnieniu scenariusza negatywnego.

Powracający pracownicy będą przyzwyczajeni do zdecydowanie wyższych pensji. Ich oczekiwania finansowe będą nieporównywalne z polskimi pracownikami, którzy nie zdecydowali się na emigrację, czy też z migrantami z Ukrainy. A przede wszystkim z możliwościami polskich firm i przedsiębiorców.

Brakuje precyzyjnych danych dotyczących tego, jaka jest struktura zawodowa Polaków pracujących w Wielkiej Brytanii. Trudno też ocenić, czy przedstawiciele pewnych kategorii zawodowych byliby bardziej skłonni do powrotu niż przedstawiciele innych. Jednak operując na podstawowym poziomie danych, można pokusić się o pewne prognozy.

Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w IV kwartale 2016 r. było w Polsce 318 tys. wolnych miejsc pracy. Teoretycznie więc pracy powinno starczyć dla każdego powracającego. Są to jednak dane oparte na ofertach zgłoszonych do urzędów pracy, mające związek nie tylko z zatrudnianiem nowych pracowników, lecz również rotacją kadr. Monitoring popytu na pracę prowadzony przez GUS – uwzględniający zarówno tworzenie nowych stanowisk, jak i ich likwidację – wskazuje, iż na koniec minionego roku wolnych miejsc pracy było znacznie mniej, bo tylko 78 tys.

Niezależnie od tych rozbieżności, pytanie zasadnicze dotyczy chęci i możliwości: czy jest to praca odpowiadająca oczekiwaniom osób powracających z emigracji i czy będą chciały ją podjąć oraz czy mają one kompetencje potrzebne do tego, aby z tej oferty móc skorzystać. Trzeba założyć, że jakiś odsetek z nich nie znajdzie pracy z któregoś z tych dwóch powodów. O ile jest w Polsce stosunkowo dużo wolnych miejsc pracy w przetwórstwie przemysłowym czy handlu, o tyle trudno wyobrazić sobie przeniesienie wszystkich polskich pracowników londyńskiego City do naszego prywatnego sektora finansowego, który ma do obsadzenia – zgodnie z raportami przekazywanymi do GUS – jedynie 1,7 tys. miejsc pracy.

Z uwagi na niedostatek danych, przyjmijmy – siłą rzeczy arbitralnie – że np. 75 proc. wolnych miejsc pracy będzie mogło zostać obsadzone przez tych, którzy wrócą, a pozostali zasilą szeregi bezrobotnych. W takiej sytuacji bezrobocie (według BAEL) ponownie przekroczyłoby próg 1 mln, natomiast stopa bezrobocia podniosłaby się o 0,2–0,7 pkt proc., w zależności od liczby Polaków wracających z Wielkiej Brytanii do kraju. Gdyby więc prognozę tę odnieść do sytuacji na rynku pracy w styczniu br. okazałoby się, że stopa bezrobocia, w wyniku powrotów pobrexitowych, wzrosłaby w tym bardziej pesymistycznym scenariuszu z 5,4 proc., do 6,1 proc. Pamiętać jednak należy, że wartości te mogą być inne – choćby ze względu na fakt, że część z powracających może po prostu „przepakować walizki" i wybrać inny kierunek emigracji.

Brexit a PKB

Statystyczne efekty Brexitu nie będą mniejsze od tych faktycznych, a co istotne dla Polski mogą przynieść bardzo realne konsekwencje dla naszego kraju. Na plus należy zaliczyć to, iż PKB w relacji do średniej wzrośnie na skutek Brexitu o ok. 0,9 pkt proc. Jest to mniej więcej tyle, o ile średnio rósł ten wskaźnik w ostatnich latach w związku z doganianiem Zachodu. Powinniśmy zatem otrzymać bonusowy „rok" wzrostu. Jednocześnie na ziemię sprowadzają nas inne dane – wstępne szacunki za 2016 pokazują, że prawdopodobnie jest to pierwszy rok, w którym Polska nie poprawiła w wyraźny sposób swojego PKB w stosunku do średniej unijnej. W takich okolicznościach bonusowy „rok" nie stanowi bowiem zysku, tylko pozwala nam nie wytracić tempa w nadrabianiu zaległości.