Co może pomóc w powrocie na rynek pracy

Przepisy ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.) mają na celu wsparcie wszystkich osób niepełnosprawnych (posiadających ważne orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub równoważne) bez względu na przyczynę niepełnosprawności. Wyjątek stanowią rozwiązania służące zwiększeniu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Są to:

* prawo do obniżenia ustawowego wskaźnika zatrudniania osób niepełnosprawnych poprzez wielokrotne uwzględnianie osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i szczególnych schorzeniach (m.in. przewlekłych chorobach psychicznych) w stanach zatrudnienia osób niepełnosprawnych (art. 21 ust. 4 ustawy),

* prawo do uwzględnienia osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i szczególnych schorzeniach (m.in. chorobach psychicznych) przy ustalaniu struktury zatrudnienia dla celów wykazania się spełnianiem warunków dotyczących struktury zatrudnienia przez wystawców informacji o wysokości ulg we wpłatach na PFRON (art. 22 ust. 1 ustawy),

* prawo do zwiększonej o 600 zł kwoty maksymalnego dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych w przypadku zatrudniania osób niepełnosprawnych o szczególnych schorzeniach, m.in. chorobach psychicznych (bez względu na stopień niepełnosprawności) (art. 26a ust. 1b ustawy),

* prawo do uwzględnienia osób psychicznie chorych lub niewidomych (bez względu na stopień niepełnosprawności) oraz osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z upośledzeniem psychicznym – przy ustalaniu struktury zatrudnienia dla celów wykazania się spełnianiem warunków uzyskania i utrzymania statusu zakładu pracy chronionej (art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy),

* prawo do uwzględnienia osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i szczególnych schorzeniach (m.in. chorobach psychicznych) przy ustalaniu struktury zatrudnienia dla celów wykazania się spełnianiem warunków uzyskania i utrzymania statusu zakładu aktywności zawodowej (art. 29 ustawy),

* prawo do zwolnień z podatków i opłat dla pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej, którzy zatrudniają co najmniej 30 proc. osób psychicznie chorych lub niewidomych (bez względu na stopień niepełnosprawności) oraz osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z upośledzeniem psychicznym (art. 31 ust. 1 ustawy).

W przypadku osób chorych na schizofrenię specjaliści podkreślają, że leki nowej generacji i zmiana systemu opieki nad chorymi przyniosłyby większe efekty w leczeniu, a tym samym przyspieszyły ich powrót do normalnego funkcjonowania, również na rynku pracy. Jednak w tej kwestii powinno wypowiedzieć się Ministerstwo Zdrowia, odnosząc się zarówno do ponoszonych obecnie wydatków przez NFZ na refundację leczenia schizofrenii, możliwych do zastosowania leków i metod rehabilitacyjnych w dzisiejszym systemie terapii, jak i rokowań co do aktywnego udziału osób chorych na rynku pracy.

Z danych ZUS wynika, że wśród 45 868 wydanych w 2013 r. orzeczeń pierwszorazowych (bez orzeczeń o rentę socjalną i rentę rodzinną) ustalających stopień niezdolności do pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, orzeczenia z tytułu niezdolności do pracy z powodu chorób psychicznych i zaburzeń zachowania stanowiły 10,8 proc. (4956 wydanych orzeczeń, w tym 108 o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji, 1353 o całkowitej niezdolności do pracy i 3495 o częściowej niezdolności do pracy).

W związku ze schizofrenią w 2013 r. wydano 1311 orzeczeń pierwszorazowych (2,9 proc. wszystkich), w tym 10 stwierdzających całkowitą niezdolność do samodzielnej egzystencji, 670 o całkowitej niezdolności do pracy oraz 601 o częściowej niezdolności do pracy. Natomiast wśród 249 310 orzeczeń ponownych wydanych przez lekarzy orzeczników ZUS w 2013 r. orzeczenia z tytułu niezdolności do pracy z powodu chorób psychicznych i zaburzeń zachowania stanowiły 20,9 proc. (52 174 wydane orzeczenia, w tym 3457 o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji, 16 407 o całkowitej niezdolności do pracy i 32 310  o częściowej niezdolności do pracy). W związku ze schizofrenią w 2013 r. wydano 15 795 orzeczeń ponownych (6,3 proc. wszystkich), w tym 1780 stwierdzających całkowitą niezdolność do samodzielnej egzystencji, 9528 o całkowitej niezdolności do pracy oraz 4487 o częściowej niezdolności do pracy.

Zarówno w przypadku orzeczeń pierwszorazowych, jak i ponownych z tytułu niezdolności do pracy z powodu chorób psychicznych i zaburzeń zachowania, również w przypadku chorych na schizofrenię nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. Wydatki na renty z tytułu niezdolności do pracy realizowane przez ZUS dla ponad 1 mln świadczeniobiorców wyniosły w 2013 r. ponad 19 mld zł przy przeciętnej wysokości renty ok. 1,5 tys. zł.