Można żądać wykupu gruntu z niechcianą rurą

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r. Chodzi o takie instalacje, które znalazły się w gruncie bez zgody właściciela lub decyzji administracyjnej uprawniającej do korzystania z jego gruntu. Dotyczy to dziesiątków tysięcy nieruchomości, przez które takie instalacje poprowadzono głównie w latach 50., 60. i 70., ignorując formalności z tym związane.

Sąd Najwyższy potwierdził, że prawo do żądania wykupu od przedsiębiorstwa przesyłowego przysługuje na podstawie art. 231 § 2 kodeksu cywilnego.

W wielu przypadkach właściciel ma jednak możliwość wyboru: może domagać się zabrania urządzeń z działki. Nie zawsze jest to możliwe, zwłaszcza gdy chodzi o główne magistrale przesyłowe. Do tego dochodzą jeszcze ogromne koszty.W sprawie, której dotyczy wskazany wyrok, chodzi o wybudowaną w latach 1973 - 1974 magistralę przesyłową gazu znajdującą się 1,5 m pod powierzchnią gruntu będącego teraz własnością Zdzisława K. Grunt ten miał początkowo charakter rolny. W uchwalonym w 1999 r. miejscowym planie zagospodarowania przeznaczony został pod zabudowę mieszkaniową w zorganizowanej formie. Jednak gazociąg jest w planie do przełożenia.

Zdzisław K. wystąpił o podział swego gruntu (69 arów). Podzielono go na osiem działek, a gazociąg znalazł się tylko na jednej z nich, w odległości 13 m od drogi dojazdowej. Zdzisław K. na podstawie art. 231 k.c. wystąpił do sądu przeciwko właścicielowi gazociągu - spółce Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo z żądaniem wykupu działki z gazociągiem. PGNiG odmówiło, twierdząc, że ma prawo do korzystania z niej, bo poprzedni właściciel, ojciec Zdzisława K., zgodził się na przeprowadzenie tego urządzenia przez jego grunt.

PGNiG nie zdołało wykazać tego przed sądem ani też udowodnić, że gazociąg znalazł się na tej działce legalnie. Został wybudowany bez pozwolenia na budowę. Nie było decyzji o pozwoleniu na jego użytkowanie.

PGNiG przekonywało, że nie ma podstawowej przesłanki wykupu przewidzianej w art. 231 k.c.: wartość gazociągu nie przekracza znacznie wartości zajętej działki. Sąd ustalił, że wartość gruntu jako rolniczego to 1,80 zł za mkw., czyli 1700 zł, ale zgodnie z jego aktualnym przeznaczeniem - działka budowlana - 102 tys. zł. Spółka wyliczyła, że wartość 20-metrowego odcinka urządzenia znajdującego się pod działką Zdzisława K. to 5,8 tys. zł.

Sąd się z tym nie zgodził. Uznał, że jako wartość urządzenia dla potrzeb powództwa z art. 231 k.c. należy przyjąć koszt jego przełożenia. Ten zaś, według biegłego, wynosiłby 101 tys. zł. Sąd przyjął też - choć według opinii jednego z biegłych można działkę z gazociągiem zabudować domem jednorodzinnym - że ze względu na to urządzenie nie nadaje się ona do racjonalnego wykorzystania, tj. zgodnie z planem zagospodarowania.

Sąd I instancji nakazał spółce Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo złożenie oświadczenia woli o nabyciu działki za kwotę 101 tys. zł, a sąd II instancji zaakceptował ten wyrok.

W skardze kasacyjnej spółka zarzucała naruszenie art. 231 k.c. oraz m.in. art. 5 k.c., przekonując, że żądanie Zdzisława K. jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Podzielił jednak, co zasady, pogląd, że art. 231 § 2 k.c. ma zastosowanie do różnych stanów faktycznych, m.in. sytuacji, gdy na gruncie wybudowane zostało urządzenie, a sposób korzystania z gruntu przez jego posiadacza odpowiada służebności gruntowej. - SN zgadza się również z tym -mówił sędzia Zbigniew Strus - że żądanie wykupu może usprawiedliwić istnienie urządzeń podziemnych, jeśli uniemożliwiają one korzystanie z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem w planie zagospodarowania.

Powodem uchylenia tego wyroku było to, że sąd nie ustalił, czy i dlaczego Zdzisław K. nie może racjonalnie w taki sposób zagospodarować tej działki.