O wadliwości orzeczenia nie przesądza ocena Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu

Z orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  może wynikać, że nasz system prawny zawiera normy sprzeczne z konwencją praw człowieka. Nie przesądza to jednak o wadliwości orzeczenia wydanego w tej konkretnej sprawie.

Tak Naczelny Sąd Administracyjny motywował wyrok wydany ze skargi kasacyjnej spółki Trust SA (sygnatura akt: I OSK 1856/11).

Dla trzech wspólników tej spółki trybunał strasburski zasądził w 2007 r. rekordową sumę: 247 tys. euro odszkodowania. Tyle że wyrok ETPCz w sprawie Bugajny i inni przeciwko Polsce nie zakończył sprawy.

Bez wywłaszczenia

Zaczęła się ona w 1995 r., gdy spółka deweloperska Trust SA w Poznaniu wystąpiła do władz miasta o wydanie decyzji o podziale nieruchomości, warunkującej rozpoczęcie budowy osiedla. Decyzja z 1999 r. przewidywała, że na części nieruchomości powstaną sfinansowane przez dewelopera drogi wewnętrzne. Ponieważ miały być przeznaczone do publicznego użytku, spółka wystąpiła o odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia.

Pieniędzy nie dostała, gdyż prezydent Poznania i wojewoda wielkopolski odmówili uznania gruntów pod drogi za wywłaszczone. W 2001 r. NSA – Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu zaakceptował odmowną decyzję.

Zawiodła także droga cywilna. Odrzucając pozew spółki o ustalenie prawa własności nieruchomości, sąd cywilny argumentował, że jej sytuację prawną wyczerpująco określił już NSA. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej. Dopiero ETPCz stwierdził, że doszło do przerzucenia obowiązku i kosztów wybudowania oraz utrzymywania dróg o charakterze publicznym na osoby prywatne.

Niewzruszony wyrok

– Kwestionując orzeczenie polskiego sądu, ETPCz wytyka błędy w systemie prawa i jego stosowaniu. Trzeba wtedy poprawić legislację albo stosowanie przepisów – mówi prof. Genowefa Grabowska z Uniwersytetu Śląskiego. – Dlatego uważam, że te orzeczenia mają wpływ na nasz system prawny. Zmuszają ustawodawcę do wyeliminowania błędów.

Powołując się na wyrok ETPCz, spółka Trust SA wystąpiła do ministra infrastruktury o stwierdzenie nieważności decyzji o odmowie ustalenia odszkodowania. Minister odmówił, wskazując na prawomocny wyrok NSA z 2001 r.

Ocena prawna, wyrażona w orzeczeniu NSA sprzed 1 stycznia 2004 r. (czyli sprzed reformy sądownictwa administracyjnego) wiąże w tej sprawie organ wydający decyzję i wojewódzki sąd administracyjny – stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpatrzeniu skargi spółki. Może to się zmienić tylko w razie istotnej zmiany stanu prawnego lub faktycznego, albo też wzruszenia wyroku. Za zmianę stanu faktycznego nie można uznać wyroku trybunału strasburskiego, który dotyczył ograniczenia możliwości czerpania korzyści z prawa własności, a nie ustalenia odszkodowania. Bez wzruszenia wyroku NSA z 2001 r. nie można stwierdzić nieważności decyzji z 2000 r. o odmowie ustalenia odszkodowania.

Jakie standardy

Na rozprawie w NSA prezes spółki Trust SA  Paweł Bugajny  apelował o uwzględnienie skargi kasacyjnej, gdyż zmiana jednoinstancyjnego modelu sądownictwa administracyjnego na dwuinstancyjny zmienia stan prawny. A wyrok ETPCz – stan faktyczny.

NSA stwierdził jednak, że nie ma podstaw do podważenia prawomocnego wyroku NSA z 2001 r. Nie ma więc  także możliwości weryfikacji zaskarżonej decyzji w nadzwyczajnym trybie.