Strach razić serce prądem

Od blisko półtora roku istnieje w Polsce prawo zezwalające na użycie defibrylatora przez osobę niebędącą ratownikiem czy lekarzem. Teoretycznie każdy świadek wypadku może wykorzystać do ratowania życia urządzenie regulujące pracę serca za pomocą impulsu elektrycznego. Wskazania to migotanie komór (słowo "defibrylacja" oznacza zakończenie migotania komór) czy zatrzymanie akcji serca w wyniku zawału.

Jeśli uświadomimy sobie, że choroby serca, w tym głównie zawały są odpowiedzialne aż za 42 proc. wszystkich zgonów w UE, a z każdą minutą szanse poszkodowanego na przeżycie maleją o 7 – 10 proc., jasna stanie się konieczność szerokiego dostępu do defibrylatorów.

1 stycznia 2007 roku w życie wszedł Program Powszechnego Dostępu do Defibrylacji zalecający umieszczanie defibrylatorów automatycznych w miejscach publicznych i prywatnych, w których gromadzi się wiele osób. Co się od tamtego czasu zmieniło? Na stacjach metra, w urzędach miejskich, przychodniach, pływalniach, bibliotekach i muzeach pojawiło się ponad 1000 defibrylatorów, z których można skorzystać w razie potrzeby. Jedno urządZenie kosztuje ok. 10 tys. złotych

– Nikt nie prowadzi w Polsce statystyk dotyczących liczby tych urządzeń dostępnych publicznie – twierdzi dr Grzegorz Cebula z Polskiej Rady Resuscytacji. "Rz" udało się ustalić, że firma Medtronic dostarczyła około 1000 defibrylatorów funkcjonujących poza placówkami służby zdrowia. Stanowi to ok. 75 proc. wszystkich tych urządzeń w Polsce. 102 z nich trafiły do użytku za sprawą Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

– Defibrylatory, które kupiliśmy, zostały wykorzystane trzy razy – mówi Anna Jakubaszek, koordynator programu WOŚP "1 proc. podatku – defibrylator". Medtronic donosi o pięciu udokumentowanych przypadkach uratowania życia w takich okolicznościach.

Dlaczego tak niewiele? – Defibrylatory umieszcza się w ruchliwych miejscach przede wszystkim po to, by nauczyć ludzi odpowiednich zachowań w przypadku zagrożenia życia – mówi "Rz" prof. Adam Torbicki z Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. – Natomiast ich rola w rzeczywistym zmniejszeniu śmiertelności jest dyskusyjna. Dlaczego? Bo dość wysoka cena tego urządzenia nie przekłada się na liczbę osób, którym udzielono pomocy.

– Ludzie boją się użyć defibrylatora z powodu niewiedzy o funkcjonowaniu tego urządzenia – uważa dr Paweł Krawczyk, dyrektor Polskiej Rady Resuscytacji. – To obawa nieuzasadniona, bo nie widzę sposobu jego niewłaściwego użycia.

– Nie jest to bardziej niebezpieczne niż telefon komórkowy – dodaje prof. Torbicki.

Rzeczywiście, półautomatyczne defibrylatory, które udostępnia się w ruchliwych miejscach, są bardzo proste w obsłudze. Urządzenie kieruje akcją poprzez polecenia głosowe, a niektóre modele prezentują komendy na wyświetlaczu. Najpierw obsługujący proszony jest o naklejenie elektrod na klatkę piersiową poszkodowanego. Następnie automat sam analizuje rytm serca i jeśli wykrywa zatrzymanie akcji serca lub migotanie komór, przechodzi do następnego etapu akcji ratunkowej – wydania impulsu elektrycznego. To ważny moment, całkowicie zdejmujący odpowiedzialność za zasadność użycia defibrylatora z osoby go obsługującej. Potem automat zaleca wciśnięcie przycisku z napisem "defibrylacja".

– Na tym etapie zdarza się, że osoby nieprzeszkolone wycofują się z akcji – mówi dr Cebula. Być może mniej byłoby takich sytuacji, gdyby do akcji wkroczyły roboty Lucas CPR automatycznie wykonujące masaż serca. Urządzenie służy obecnie w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Kopernika w Łodzi. Być może znajdzie zastosowanie również na ulicy.

Na razie pozostają nam do dyspozycji defibrylatory, które – co podkreślają wszyscy rozmówcy "Rz" – w ręku osoby przeszkolonej są niezastąpionym narzędziem ratowania życia. I z tym jest jednak krucho: do tej pory WOŚP prowadziła szkolenia dla 3,5 tys. chętnych, a Medtronic – dla kilku tysięcy. Ale to kropla w morzu potrzeb.