1) lekarz,
2) lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta
– kieruje na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.
§ 2
2
. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
§ 3. W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany:
1) ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,
2) przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
3) zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
§ 4. Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby.
§ 5. Pracodawca przesyła zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 237 § 1 1 oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
Komentarz:
• Obowiązki pracodawcy wynikające z tego przepisu można podzielić na trzy kategorie: informacyjne, rejestracyjne oraz wyjaśniające i prewencyjne. Wymóg informacyjny wiąże się z koniecznością zgłoszenia każdego przypadku stwierdzenia bądź nawet podejrzenia choroby zawodowej u pracownika powiatowemu inspektorowi sanitarnemu i okręgowemu inspektorowi pracy.
Naruszenie tej powinności wiąże się z odpowiedzialnością wykroczeniową pracodawcy i lekarza, który rozpoznał lub podejrzewa przypadek choroby zawodowej na podstawie art. 283 § 2 pkt 6 k.p.
• Pracodawca musi ponadto prowadzić rejestr przypadków chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby oraz podejmować działania zmierzające do ustalenia, a następnie wyeliminowania przyczyny powodującej te zachorowania. Sposób dokumentowania chorób zawodowych, prowadzenia wymaganych rejestrów i wzory dokumentów zawiera rozporządzenie ministra zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (DzU nr 132, poz. 1121).
• Na podstawie zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej państwowy powiatowy inspektor sanitarny zleca przeprowadzenie badań pracownika lekarzowi specjaliście z zakresu orzekania o chorobach zawodowych, zatrudnionemu w jednostce I lub II stopnia (jednostki te zasadniczo rozpatrują odwołania od wydanych orzeczeń).
Na ich podstawie właściwy ze względu na siedzibę pracodawcy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do jej uznania.
Art. 2351. Definicja choroby zawodowej
Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Komentarz
• Wymaganą okolicznością dla stwierdzenia choroby zawodowej jest, przy uwzględnieniu oceny warunków pracy, bezsporne lub z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzenie, że choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy (wyrok NSA z 7 grudnia 2010 r., II OSK 1740/10).
W związku z tym przedmiotem badania organów sanitarnych są okoliczności stanowiące przesłanki stwierdzenia choroby zawodowej, czyli zaistnienie choroby wymienionej w wykazie chorób zawodowych, ustalenie pracy w warunkach narażających na powstanie choroby zawodowej oraz ustalenie związku przyczynowego między nimi (wyroki WSA w: Opolu z 9 listopada 2010 r., II SA/Op 440/10 oraz Gliwicach z 2 listopada 2010 r., IV SA/Gl 103/10).
Art. 2352. Rozpoznanie choroby zawodowej
Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Komentarz
• Uprawniona placówka służby zdrowia wydaje orzeczenie lekarskie stwierdzające wystąpienie choroby zawodowej, gdy pracownik jest jeszcze zatrudniony w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu wykonywania takiej pracy.
Aby daną jednostkę uznać za chorobę zawodową, muszą wystąpić objawy w okresie wynikającym z wykazu chorób zawodowych. Stanowi on załącznik nr 1 do rozporządzenia RM z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (DzU nr 105, poz. 869) i wymienia 26 grup jednostek chorobowych.
W zależności od konkretnej grupy lub jednostki czas ujawnienia się objawów choroby wynosi od trzech dni do trzech lat, choć jest kilka kategorii chorób zawodowych, dla których nie wskazano okresu ujawnienia objawów.
Taka regulacja znacznie ogranicza krąg pracowników, u których zostaną stwierdzone choroby zawodowe. W razie wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie zatrudnienia (czyli u pracownika) choroby wymienionej w wykazie chorób zawodowych nie stosuje się terminów określonych w tym wykazie (wyrok WSA w Lublinie z 19 listopada 2009 r., II SA/Lu 464/09).
Art. 236. Analizowanie przyczyn wypadków i chorób zawodowych
Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Komentarz
• Obowiązek ten ma zminimalizować ryzyko wystąpienia podobnych zdarzeń w przyszłości. Pozwala zastosować środki zapobiegawcze właściwe dla danego zagrożenia, eliminując je u źródła lub przynajmniej ograniczając jego szkodliwy wpływ do akceptowanego poziomu.
Zakładom, w których w ciągu dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenia przepisów bhp, grozi podwyższenie o 100 proc. składki na ubezpieczenie wypadkowe. Decyzję w tej sprawie wydaje ZUS na wniosek właściwego inspektora pracy.
Art. 237. Delegacja ustawowa
§ 1. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia:
1) sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania, a także zakres informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy,
2) skład zespołu powypadkowego,
3) wykaz chorób zawodowych,
4) okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym,
5) sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych,
6) podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania chorób zawodowych
– uwzględniając aktualną wiedzę w zakresie patogenezy i epidemiologii chorób powodowanych przez czynniki szkodliwe dla człowieka występujące w środowisku pracy oraz kierując się koniecznością zapobiegania występowaniu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
§ 1
1
. Rada Ministrów wskaże w drodze rozporządzenia instytut medycyny pracy, do którego pracodawca przesyła zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej oraz termin, w którym ma ono być przesłane, mając na uwadze specjalizację instytutu oraz rodzaj prowadzonych w nim badań.
§ 2. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wzór protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zawierający dane dotyczące poszkodowanego, składu zespołu powypadkowego, wypadku i jego skutków, stwierdzenie, że wypadek jest lub nie jest wypadkiem przy pracy, oraz wnioski i zalecane środki profilaktyczne, a także pouczenie dla stron postępowania powypadkowego.
§ 3. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wzór statystycznej karty wypadku przy pracy, uwzględniając dane dotyczące pracodawcy, poszkodowanego, wypadku przy pracy, a także jego skutków oraz sposób i terminy jej sporządzania i przekazywania do właściwego urzędu statystycznego.
§ 4. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób, a także prowadzenia rejestrów chorób zawodowych, uwzględniając w szczególności wzory dokumentów stosowanych w postępowaniu dotyczącym tych chorób oraz dane objęte rejestrem,
2) wytyczne diagnostyczno-orzecznicze i kryteria rozpoznawania chorób zawodowych, uwzględniając w szczególności rodzaj choroby oraz czynniki szkodliwe i uciążliwe wywołujące te choroby.
Komentarz
• Zagadnienia wymienione w § 1 tego przepisu reguluje
rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870)
. Dopełnieniem delegacji ustawowej wynikającej z § 1 i § 1
1
jest
rozporządzenie RM z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (DzU nr 105, poz. 869)
.
Pierwsze rozporządzenie szczegółowo określa obowiązki pracodawcy związane z powołaniem zespołu powypadkowego i jego składem, dokonaniem analizy okoliczności i przyczyn zdarzenia oraz prawidłowym dokumentowaniem efektów tych działań w rejestrze wypadków.
Drugie zawiera wykaz chorób zawodowych podzielonych na 26 głównych grup, wymienia podmioty uprawnione do rozpoznawania tych chorób i tryb, w jakim należy zgłosić podejrzenie choroby zawodowej i rozpoznać ją.
• W pozostałym zakresie delegację ustawową wypełnia rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (DzU nr 227, poz. 2298) oraz rozporządzenie MPiPS z 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (DzU nr 14, poz. 80 ze zm.).
• Ostatni akt, którego wydanie wynika z komentowanej regulacji, to rozporządzenie ministra zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (DzU nr 132, poz. 1121). Wskazuje ono wymagane dokumenty przy rozpoznanych chorobach zawodowych, sposób prowadzenia rejestrów tych chorób i dane, które pracodawca powinien w nich przechowywać.
Art. 2371. Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
§ 1. Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 3, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach.
§ 2. Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.
Komentarz
• Szczegółowe zasady przyznawania świadczeń pracownikom, którzy doznali wypadku przy pracy lub zapadli na chorobę zawodową, wskazuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Świadczenia, do których może nabyć prawo pracownik poszkodowany wskutek wypadku czy choroby, określa jej art. 6.
Obejmuje to zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, wypłacane w kwocie 100 proc. podstawy wymiaru przez maksymalnie 21 miesięcy, oraz zasiłek wyrównawczy przysługujący tym, których wynagrodzenie obniżyło się w związku ze stałym lub długotrwałym uszczerbkiem na zdrowiu.
• Podwładny, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, bądź jego rodzina w razie zgonu pracownika mogą ponadto domagać się wypłaty jednorazowego odszkodowania.
Przez stały uszczerbek rozumie się naruszenie sprawności organizmu powodujące upośledzenie jego czynności, a ponadto nierokujące poprawy. Długotrwałym uszczerbkiem będzie zaś naruszenie sprawności organizmu powodujące upośledzenie jego funkcji na dłużej niż sześć miesięcy, ale rokujące poprawę.
• Przepis przewiduje też prawo do kilku rodzajów rent, w tym z racji niezdolności do pracy, szkoleniowej, rodzinnej z dodatkiem dla sierot oraz dodatku pielęgnacyjnego. Poszkodowani wskutek wypadków przy pracy i chorób zawodowych mogą też wystąpić o pokrycie kosztów leczenia stomatologicznego i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym w ustawie.
O przyznaniu bądź odmowie wypłaty jednorazowego odszkodowania i o jego wysokości orzeka w drodze decyzji lekarz orzecznik ZUS po zakończeniu rehabilitacji.
• Wszystkie świadczenia za wypadki przy pracy i choroby zawodowe wypłaca ZUS oprócz odszkodowania za zniszczone lub uszkodzone podczas wypadku przedmioty osobistego użytku pracownika, którego może on dochodzić wyłącznie od pracodawcy. Pracownik nie może domagać się jedynie odszkodowania za uszkodzone pojazdy samochodowe i utracone wartości pieniężne.
