• Rozporządzenie ministra zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (DzU nr 280, poz. 2771 ze zm.) zawiera wykaz substancji, preparatów, czynników i procesów o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
Art. 2221. Szkodliwe czynniki biologiczne
§ 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
§ 2. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.
§ 3. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, uwzględniając zróżnicowane działanie czynników biologicznych na organizm człowieka oraz konieczność podjęcia niezbędnych środków zabezpieczających przed zagrożeniami wynikającymi z wykonywania pracy w warunkach narażenia na działanie czynników biologicznych, określi, w drodze rozporządzenia:
1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych,
2) wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych,
3) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne, w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie tych czynników, zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników,
4) sposób prowadzenia rejestrów prac i pracowników, o których mowa w § 2, oraz sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych.
Komentarz
• Zatrudniający pracowników w narażeniu na czynniki biologiczne muszą stosować wszelkie dostępne środki gwarantujące ich wyeliminowanie, a jeśli to niemożliwe, zminimalizować wpływ tych czynników na zdrowie pracownika przy wykorzystaniu dostępnych osiągnięć nauki i techniki. Muszą też prowadzić wykaz prac wykonywanych w narażeniu na działanie szkodliwych czynników biologicznych i wykonujących je pracowników.
• Aktem wykonawczym jest rozporządzenie ministra zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU nr 81, poz. 716 ze zm.).
Zawiera ono wykaz i klasyfikację szkodliwych czynników biologicznych oraz prac narażających pracowników na kontakt z tymi czynnikami. Określa także wymogi o stosowanych środkach ochrony i innych ochronach oraz zalecenia co do monitorowania stanu zdrowia zatrudnionych w takim zagrożeniu.
Art. 223. Ochrona przed promieniowaniem jonizującym
§ 1. Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy.
§ 2. Dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego.
Komentarz
• Na pracodawcy ciąży obowiązek ochrony personelu przed promieniowaniem jonizującym, zarówno tym wywołanym w sposób sztuczny, jak i naturalnym.
Naturalne promieniowanie może się wahać w zależności od położenia miejsca pracy na kuli ziemskiej i wysokości bądź głębokości, na jakiej się znajduje (np. górnicy, załogi samolotów). Sztuczne źródła promieniowania to wszelkie substancje niewystępujące w warunkach naturalnych, w tym np. izotopy promieniotwórcze oraz maszyny i urządzenia generujące takie promieniowanie, tj. aparaty rentgenowskie czy reaktory jądrowe.
• Zasady ochrony pracowników przed tymi źródłami promieniowania szczegółowo reguluje ustawa z 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (DzU z 2007 r. nr 42, poz. 276 ze zm.).
Jednym ze środków służących ochronie pracowników przed promieniowaniem jonizującym jest określenie dawki granicznej, której nie wolno przekroczyć, poza wymienionymi w ustawie przypadkami. Ustala je rozporządzenie Rady Ministrów z 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (DzU nr 20, poz. 168).
Uwaga!
Promieniowanie jonizujące zostało ujęte w wykazie czynników rakotwórczych, więc odnosi się też do niego art. 222
kodeksu pracy
.
Art. 224. Obowiązek zapobiegania innym niebezpieczeństwom
§ 1. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, pracodawca jest obowiązany zapewnić:
1) odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone,
2) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 nie naruszają wymagań, określonych w odrębnych przepisach, dotyczących katastrof i innych nadzwyczajnych zagrożeń.
Komentarz
• Pracodawcy prowadzący działalność stwarzającą inne niż wymienione w poprzednich przepisach zagrożenia zdrowia lub życia pracowników muszą zapobiegać wystąpieniu możliwych do przewidzenia zagrożeń.
W myśl § 80 rozporządzenia o bhp prace te dzielą się na roboty budowlane, montażowe, remontowe lub rozbiórkowe prowadzone w funkcjonującym zakładzie pracy, prace w niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, tj. zbiorniki, wnętrza urządzeń czy kanały.
Do prac niebezpiecznych zalicza też te wykonywane przy użyciu materiałów niebezpiecznych i na wysokości.
• Zapewnieniu bezpieczeństwa pracowników wykonujących te prace służą: bezpośredni i stały nadzór nad nimi, stosowanie środków zabezpieczających przed negatywnymi skutkami pracy, szkolenia obejmujące imienny przydział prac, określenie kolejności wykonywanych czynności oraz uszczegółowienie wymagań bhp związanych z ich wykonaniem.
Istotne jest też ograniczenie dostępu do miejsc, w których wykonuje się prace niebezpieczne, oprócz upoważnionych pracowników, bo ogranicza ryzyko i skutki ewentualnej awarii. Temu służy zapewnienie właściwego sprzętu i urządzeń ratowniczych oraz prawidłowe przeszkolenie personelu, który ma je obsługiwać.
Art. 225. Prace wykonywane przez co najmniej dwie osoby
§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.
§ 2. Wykaz prac, o których mowa w § 1, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, uwzględniając przepisy wydane na podstawie art. 237
15
.
Komentarz
• Ustawodawca wyraźnie odróżnił prace, które mogą spowodować nagłe niebezpieczeństwo, od tych, które stwarzają szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracownika.
Przy tej drugiej kategorii pracodawca musi spełnić wszystkie warunki przewidziane w art. 224 k.p., a ponadto zagwarantować, że prace te będą wykonywane w asekuracji.
Obowiązek określenia prac narażających pracowników na szczególne zagrożenie – utratę życia lub zdrowia – należy do zatrudniającego. Zanim ustali taki wykaz, powinien porozumieć się z pracownikami lub ich przedstawicielami. Przy jego tworzeniu musi też uwzględnić przepisy wykonawcze do art. 237
15
k.p.
