Nowe zasady ustalania wynagrodzeń

[b]Dla wójtów, starostów i marszałków jest to ustawa, dla skarbnika i zastępcy wójta – rozporządzenie, dla kierowników jednostek organizacyjnych – zarządzenie. Dla pozostałych pracowników, w tym sekretarza – regulamin[/b]

Zasady wynagradzania pracowników samorządowych określone zostały w przepisach ustawy z 21 listopada 2008 r., a ponadto będą je określać również przepisy wydanego na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenia oraz w regulaminach określonych przez pracodawców samorządowych.

W odróżnieniu od ustawy z 22 marca 1990 r. nowa przewiduje wydanie tylko jednego rozporządzenia płacowego. Po staremu jednak będzie ono wypełniało delegację równocześnie co do kwalifikacji, podziału na poszczególne kategorie oraz płac.

Większą rolę zyskuje natomiast regulamin. Pracodawca samorządowy określa w nim szczegółowe wymagania kwalifikacyjne pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz zasady ich wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego tych pracowników. Ponadto można w nim określić warunki przyznawania premii, nagród innych niż jubileuszowe, a także dodatku funkcyjnego, z tytułu zwiększenia obowiązków służbowych i innych dodatków. Regulamin wynagrodzenia – nie należy zapominać – dotyczy wyłącznie pracowników umownych.

Pewna rolę odgrywa również akt w postaci zarządzenia wójta, poprzez który ustala się maksymalne miesięczne wynagrodzenie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Prócz tego zarządzeniem określa on wynagrodzenie swego zastępcy – art. 26a ustawy o samorządzie gminnym.

[srodtytul]Płaca zasadnicza[/srodtytul]

Podstawowy katalog składników zawiera art. 36 ustawy, wymieniając jako obligatoryjne wynagrodzenie zasadnicze dodatek za wieloletnią pracę, nagrodę jubileuszową, odprawę emerytalno-rentową oraz dodatek specjalny dla wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty i marszałka województwa.

Do fakultatywnych zaś zalicza dodatek funkcyjny oraz dodatek specjalny przyznawany za okresowe zwiększenie obowiązków służbowych lub powierzenie dodatkowych zadań.

Oczywiście, ten katalog nie uniemożliwia wypłacenia innych składników, obligatoryjnych w myśl przepisów k.p. lub innych ustaw (np. honorariów sądowych radcy prawnego czy odprawy z tytułu zwolnień grupowych).

[srodtytul]Wynagrodzenie zasadnicze[/srodtytul]

Jest ono ustalone dla każdego pracownika samorządowego. Rozporządzenie płacowe, o którym mowa w art. 37 ustawy, ma określać co do pracowników umownych jedynie „minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach”. Jego maksymalny poziom określi regulamin (art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy). Natomiast co do pracowników z wyboru rozporządzenie określi jedynie maksymalny poziom dodatku funkcyjnego, a odnośnie zatrudnionych na podstawie powołania także maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego. Wysokość maksymalnego wynagrodzenie wójtów (starostów czy marszałków) określa art. 37 ust. 3 ustawy z 21 listopada 2008 r.

[b]Rozporządzenie nie będzie w żadnym punkcie dotyczyło pracowników mianowanych, których – przypomnijmy – stosunki pracy mogą być jeszcze kontynuowane do 1 stycznia 2012 r.[/b] Pracowników tych dotyczy osobny przepis art. 59 ust. 2 nowej ustawy, zgodnie z którym stosuje się do nich przepisy płacowe zawarte w dotychczasowym rozporządzeniu, wydanym na gruncie art. 20 ust. 2 ustawy z 20 marca 1990 r.

Maksymalne wynagrodzenie kierowników (ich zastępców) samorządowych jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych oraz zakładów budżetowych określi zarządzenie wydane odpowiednio przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) starostę lub marszałka (art. 39 ust. 3 ustawy).

[srodtytul]Dodatek za wieloletnią pracę[/srodtytul]

Ten składnik wynagrodzenia dotyczy również ogółu pracowników samorządowych. Zasady jego ustalania nie uległy specjalnym zmianom. Zaletą obecnej regulacji jest jej zamieszczenie bezpośrednio w tekście ustawy, nie zaś odsyłanie od osobnego aktu (ustawy o pracownikach urzędów państwowych). Dotyczy to również nagrody jubileuszowej. Precyzyjne określono również okresy brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do dodatku – są to wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeśli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Wyłączone są zatem te, które takiego charakteru nie mają, które nie ustały przed zatrudnieniem u pracodawcy samorządowego.

Wyjątkiem od zasady, iż wliczeniu podlegają jedynie stosunki pracy „uprzednio zakończone”, jest sytuacja, gdy pracownik otrzymał u poprzedniego pracodawcy urlop bezpłatny w celu pracy u pracodawcy samorządowego. Wówczas ten poprzedni stosunek pracy jest wliczany do stażu, niemniej tylko do dnia rozpoczęcia urlopu.

[srodtytul]Nagroda jubileuszowa[/srodtytul]

Uwagi co do tego świadczenia w zasadzie pokrywają się z tymi, które dotyczą dodatku stażowego. Ustawodawca utrzymał m.in. w projekcie rozporządzenia szczególny przywilej przyznawania nagrody, mimo brakującego (lecz w wymiarze mniejszym niż 12 miesięcy) okresu pracy. Również korzystna dla pracownika jest możliwość wyboru podstawy wyliczenia nagrody pomiędzy dniem jej nabycia a dniem jej wypłaty, ograniczone jedynie w sytuacji, gdyby ta zmiana wysokości podstawy miała być następstwem zmiany wymiaru etatu (wówczas wylicza się nagrodę z dnia nabycia do niej prawa). Za dzień nabycia prawa do nagrody należy uznać dzień ziszczenia się wszystkich przesłanek koniecznych do jej uzyskania. Najczęściej jest to upływ stosownego okresu, niekiedy dzień dostarczenia brakującej dokumentacji. Natomiast za dzień jej wypłaty należy (m.zd.) nie zawsze rozumieć dzień jej faktycznego wypłacenia. Gdyby tak było, pracownicy mieliby wszak interes w zwlekaniu z sygnalizowaniem lub wnioskowaniem nagrody czy z jej pobraniem, w perspektywie np. rychłych znacznych podwyżek. Chodzi tu (m.zd.) o dzień, w którym nagroda winna prawnie zostać wypłacona – czyli najbliższy po powstaniu prawa do niej termin wypłaty wynagrodzenia. Jego przekroczenie nie powinno rodzić prawa do przerachowywania nagrody, a ew. do wypłaty odsetek za opóźnienie.

[srodtytul]Odprawa emerytalno-rentowa[/srodtytul]

Nowa ustawa przejęła sformułowanie poprzedniej, że odprawa należy się „przy przechodzeniu” na emeryturę (wzgl. rentę). Natomiast kodeks pracy w art. 92/1 używa sformułowania, że odprawa przysługuje „w związku z przejściem na rentę”. Na tej podstawie niektórzy pracodawcy samorządowi formułują pogląd o węższym treściowo znaczeniu pierwszego ze sformułowań. Mianowicie, że odprawa należy się pracownikom samorządowym jedynie, gdy rozwiązaniu stosunku pracy towarzyszy nieodzownie owo przejście na emeryturę czy rentę. Pogląd ten nie jest moim zdaniem słuszny. Oba określenia mają charakter bardzo ogólny i tworzenie ich odmiennych znaczeń jest z natury rzeczy zabiegiem mocno wątpliwym. Ponadto sformułowanie „przy przejściu” wydaje się w ogóle nie odnosić do okoliczności rozwiązania stosunku pracy, a do momentu przysługiwania świadczenia. Do owych okoliczności odnosi się jedynie sformułowanie z art. 92/1 k.p. „ w związku z przejściem”. Słowo „związek” w rozumieniu tego przepisu zyskało już bogatą i w zasadzie jednoznaczną wykładnię (vide np. [b]uchwała SN z 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99, OSNCP 2000/24/888[/b]). W tej sytuacji oba sformułowania nie stoją w konfrontacji, pełnią bowiem odmienne role. Poza wszystkim byłoby nielogiczne równoczesne zwiększanie uprawnień pracowników samorządowych (powyżej równowartości jednomiesięcznego wynagrodzenia jak w k.p.) i zarazem ich zmniejszanie co do przesłanek nabycia. Nawet gdyby oba przepisy zawierały istotnie odmienne przesłanki nabycia prawa do odprawy (co m.zd. nie ma miejsca), to przecież i tak pracownikowi samorządowemu, któremu odmówiono prawa do odprawy na gruncie ustawy, przysługiwałaby ona w wymiarze określonym w k.p.

[srodtytul]Dodatek specjalny[/srodtytul]

Przysługuje wójtom (burmistrzom i prezydentom miast), a także starostom i marszałkom obligatoryjnie, z mocy ustawy. Jego wysokość określą przepisy rozporządzenia wydanego na podstawie art. 37 ust. 1 pkt 6 ustawy. Przy określeniu jego wysokości Rada Ministrów będzie zobowiązana brać pod uwagę względy określone w art. 37 ust. 2 ustawy, a to rodzaj realizowanych zadań, charakter wykonywanych czynności, potrzebę posiadania niezbędnych doświadczeń i umiejętności, a także liczbę mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego.

[srodtytul]W związku z upływem kadencji[/srodtytul]

Obligatoryjnym składnikiem wynagradzania pozostaje wreszcie odprawa dla pracowników z wyboru w związku z końcem ich kadencji. Ustawodawca nie dokonał tu znaczących ingerencji w stan dotychczasowy. Przysługuje w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczanego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Ustawodawca nie wykorzystał szansy przecięcia wątpliwości istniejących w związku z niejasnym sformułowaniem art. 40 ust. 4 (poprzednio art. 14a ust. 4 d. ups), iż „do pracownika, o którym mowa w art. 1 nie stosuje się przepisu art. 75 k.p.”. Czy oznacza to, że pracownikom samorządowym z wyboru nie przysługuje odprawa jednomiesięczna z art. 75 k.p. nigdy, czy tylko gdy ich mandat ustał z przyczyny upływu kadencji? Poglądy w tej mierze są podzielone. Moim zdaniem słuszny jest drugi z wymienionych. Odprawa z art. 75 k.p. jest bowiem świadczeniem innym nie tylko co do wysokości. Także dlatego, że prawo do niej nie zależy od sposobu ustania mandatu. Natomiast zależy od tego, czy pracownik pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym. Zatem przepis art. 40 ust. 4 należy rozumieć – tak jak i jego poprzednika – jedynie jako mechanizm zapobiegający równoczesnej wypłacie obu ww. odpraw.

Żadna odprawa nie należy się oczywiście w sytuacji, w której osoba została ponownie zatrudniona na podstawie stosunku pracy z wyboru w tym samym urzędzie na następną kadencję.

[srodtytul]Składniki fakultatywne[/srodtytul]

Nowością jest przyznanie innym niż wójt czy jego zastępca pracownikom uzyskania dodatku specjalnego do wynagrodzenia z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków czy powierzenia dodatkowych zadań. Nie jest on wyraźnie wspomniany w treści delegacji dla rozporządzenia płacowego (art. 37), zatem wydaje się, że może on zostać określony w większym czy mniejszym stopniu w regulaminie wynagradzania lub też nawet bezpośrednio w umowie o pracę czy innym indywidualnym akcie kreującym wynagrodzenie pracownika. Warto w tym momencie przypomnieć, że [b]regulamin wynagradzania nie może swymi postanowieniami obejmować pozaumownych pracowników samorządowych[/b] (art. 77[sup]2[/sup] § 5 w zw. z art. 239 § 2 k.p.).

Zgodnie z treścią art. 36 ust. 4 – pracownikowi samorządowemu może zostać przyznany dodatek funkcyjny. Warunki i sposób jego przyznawania pracownikom na podstawie umowy określa regulamin. W stosunku do pracowników z wyboru i powołania dodatek ten może być im przyznany w wysokości określonej przepisami rozporządzenia.

Nagroda za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej dla pracowników powołanych i umownych (art. 36 ust. 6). Również i ten składnik wynagradzania nie jest wymieniony w treści delegacji z art. 37, zatem może on być określony co do pracowników umownych – w regulaminie wynagradzania lub w samej umowie o pracę (wzgl. aneksie do niej), zaś co do pracowników powoływanych – w akcie powołania.

Ponadto ustawodawca przyznał pracodawcy samorządowemu kompetencję do określenia innych, niewymienionych w przepisach ustawy premii i naród, o ile zostaną one wskazane w regulaminie.

[ramka][b]Większa ranga regulaminów płacowych[/b]