1 marca 2017 r. weszła w życie reforma administracji skarbowej, zgodnie z którą służba celna, administracja podatkowa i kontrola skarbowa zostały skonsolidowane i przekształcone w Krajową Administrację Skarbową. Jednocześnie pracownicy oraz funkcjonariusze zatrudnieni w dotychczasowych jednostkach – tj. izbach skarbowych, urzędach kontroli skarbowej oraz izbach celnych – stali się z mocy prawa pracownikami albo funkcjonariuszami zatrudnionymi w jednostkach organizacyjnych KAS. W związku z tym nastąpi wygaszenie stosunków pracy osób objętych reformą, a następnie przedstawienie im nowych warunków zatrudnienia. Do tego czasu – a konkretniej do momentu podjęcia decyzji – pracowników będą obowiązywały dotychczasowe warunki zatrudnienia. Cały proces powinien się zakończyć do 31 sierpnia 2017 r.

Prawo do świadczenia...

Etap przejściowy, z którym mamy obecnie do czynienia, niesie za sobą różnego rodzaju skutki, których to ustawodawca niestety nie przewidział, a co teraz stara się naprawić. Przykładem takich działań naprawczych jest ustawa z 10 lutego 2017 r. nowelizująca ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podpisana przez Prezydenta 27 lutego br. (DzU poz. 396).

Przed utworzeniem KAS funkcjonariusze Służby Celnej nie podlegali ubezpieczeniu chorobowemu. Jednak w związku z przeprowadzaną reformą część funkcjonariuszy, którym wygaszone zostaną stosunki pracy, nie otrzyma propozycji kontynuowania służby w ramach aparatu celno-skarbowego, lecz dostanie propozycję zatrudnienia jako tzw. pracownicy cywilni.

Po takim ucywilnieniu funkcjonariusze byliby traktowani jak pracownicy rozpoczynający pracę. W związku z tym nie byłoby możliwe wliczenie im czasu trwania służby do wymaganego okresu 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, po upływie którego pracownik nabywa prawo do zasiłku chorobowego.

Stąd też konieczne stało się wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli nową propozycję zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych KAS, zasiłek chorobowy oraz macierzyński będą przysługiwały już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego.

Taką rolę pełni właśnie omawiana nowelizacja. Z tego też względu należy ją ocenić pozytywnie. Nieuzasadnione byłoby bowiem tak znaczne pogorszenie sytuacji prawnej (i życiowej) funkcjonariuszy z przyczyn od nich całkowicie niezależnych.

... jego wysokość...

Niestety nie jest to jedyny problem z zakresu ubezpieczeń społecznych związany z „przechodzeniem" funkcjonariuszy do KAS. Tytułem przykładu wątpliwości budzi m.in. ustalanie podstawy wymiaru zasiłków.

Powstało bowiem m.in. pytanie o to, czy, a jeżeli tak – to w jakim zakresie, ZUS ma obowiązek uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłków chorobowych różnego rodzaju dodatki, które funkcjonariusze dotychczas otrzymywali.

Organ rentowy w piśmie do Ministerstwa Finansów stanął na stanowisku, że składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu, nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.

Jednocześnie organ rentowy zastrzegł pewien wyjątek. Mianowicie stwierdził, że dodatek skarbowy przysługujący pracownikom jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, którzy nie są inspektorami, powinien być uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłków chorobowych przysługujących tym osobom po utracie mocy obowiązującej wskazanej ustawy. Wynika to z faktu, że ci pracownicy będą otrzymywać dodatek kontrolerski, którego prawny charakter, zdaniem ZUS, nie różni się od dodatku skarbowego. W konsekwencji w tym przypadku nie mamy zatem do czynienia z „odebraniem" dodatkowego składnika wynagrodzenia.

... i poprzednie składniki

Nierozstrzygnięta jest również inna kwestia związana z wysokością zasiłków (chorobowego, opiekuńczego itd.), tj. możliwość wliczania do podstawy ich wymiaru wynagrodzenia pobieranego wcześniej (przed wygaszeniem stosunku pracy).

ZUS przyjął, że jeśli w wyniku likwidacji lub łączenia jednostek organizacyjnych KAS nastąpi zmiana statusu funkcjonariusza na pracownika, to w podstawie wymiaru zasiłków przysługujących temu pracownikowi należy uwzględniać wyłącznie wynagrodzenie uzyskane z tytułu zatrudnienia. Funkcjonariusz Służby Celnej, który stał się pracownikiem, przed zmianą statusu nie był objęty ubezpieczeniem chorobowym, podlegał jedynie obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu. W związku z tym w podstawie wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego nie uwzględnia się uposażenia uzyskanego przez funkcjonariusza z tytułu służby, które otrzymał przed zmianą statusu na pracownika.

—Hubert Hajduczenia

Zdaniem autora

Hubert Hajduczenia, adwokat w DLA Piper

Poruszone problemy, a także wiele innych, czekają na rozstrzygnięcie, które może nastąpić poprzez odpowiednie uregulowanie rozporządzeń wykonawczych do ustawy o KAS. Prace nad aktami wykonawczymi cały czas trwają. Obecne rozwiązanie powstałych wątpliwości, które opiera się w znacznej mierze na interpretacji ZUS-u, nie jest do końca zadowalające. Zwłaszcza mając na względzie, że założeniem ustawodawcy było niepogarszanie sytuacji prawnej osób objętych reformą KAS. Jak widać założenie to nie zostało w pełni zrealizowane, a kwestia ubezpieczeń dodatkowo pokazuje, że cała reforma nie została w pełni dopracowana.