Edycja dramatów Odona von Horvatha

Edycja dramatów Odona von Horvatha trafia na renesans jego obecności w teatrach – w spektaklach Glińskiej i Klaty – pisze Jacek Cieślak

Aktualizacja: 27.03.2013 17:46 Publikacja: 27.03.2013 17:38

Życie miał jak scenariusz z Hollywood. Skorzystał z tego Christopher Hampton, autor – nomen omen – "Opowieści Hollywoodu", na podstawie której powstał słynny spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Kazimierza Kutza z Januszem Gajosem.

Zobacz na Empik.rp.pl

Horvath brylował w tej sztuce w towarzystwie braci Mannów i Bertolta Brechta. Niestety, była to fikcja. Twórca „Opowieści lasku wiedeńskiego" skończył życie w groteskowy sposób, tak jak pisał. Wracał w Paryżu z pokazu filmu... „Królewna śnieżka i krasnoludki". Rozpętała się burza – zabił go konar drzewa. Na Polach Elizejskich. Był rok 1938.

Życie miał też burzliwe, bo jego sukces zbiegł się z dojściem do władzy Hitlera. To właśnie ten jakby nie było rodak przekreślił trwającą od dzieciństwa sielankę w duchu wielokulturowych Austro-Węgier.

W Monachium w 1919 r. na studiach filozoficznych zaraził się pasją teatru. Odrodził popularny w Wiedniu i Bawarii gatunek sztuk ludowych, ale też zmienił jego wydźwięk – prości bohaterowie nie byli już pozytywnymi postaciami. Z ich dramatu wyzierały ekonomiczne ograniczenia doby kryzysu, głupota drobnomieszczaństwa, które sfrustrowane klęską Niemiec w I wojnie światowej pogrążało się w faszyzmie. Miejscem obserwacji stały się dla pisarza bawarskie piwne ogródki. Czerpał z pieprznego języka ich bywalców.

Wyrażona w jego sztukach wrażliwość na sprawy społeczne sprawiła, że był świadkiem na procesach przeciwko hitlerowskim bojówkarzom, którzy wszczynali burdy. Padł ofiarą jednej z nich, gdy w 1933 r. poprosił, by ściszono transmitowane przez radio kanclerskie przemówienia Hitlera. Skutkiem była rewizja w domu. Emigrował do Austrii, potem do Szwajcarii i Francji. Emigracja i wykorzenienie jest głównym tematem „Tu i tam".

Usuwano go z repertuaru. Najdłużej sztuki Odona grały sceny niemieckojęzyczne w Czechach, ale tylko do inwazji w 1938 r. „Włoski wieczór" pokazuje, jak na południowoniemieckiej idylli kładzie się cień brunatnych falang. „Kazimierz i Karolina" opisuje bliskie nam emocje związane z kastowością społeczeństwa przeżywającego kryzys. Tematem sztuki „Miłość, obowiązek, nadzieja" jest temat wyłudzenia pieniędzy. „Nieznajoma z Sekwany" o odsądzanej od czci samobójczyni pokazuje obsesje i nieczyste sumienia mieszczańskich hipokrytów. „Don Juan wraca z wojny" analizuje emocjonalne wypalenie czasu społecznego przesilenia.

Zamieszane w faszyzm społeczeństwa niemieckie i austriackie bojkotowały pisarza do czasu rewolty studenckiej 1968 roku. W Polsce w pełni dojdzie do głosu dopiero teraz, wraz z edycją 13 dramatów w dwóch tomach.

Jacek Cieślak

Życie miał jak scenariusz z Hollywood. Skorzystał z tego Christopher Hampton, autor – nomen omen – "Opowieści Hollywoodu", na podstawie której powstał słynny spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Kazimierza Kutza z Januszem Gajosem.

Zobacz na Empik.rp.pl

Pozostało 91% artykułu
Literatura
Dzień Książki. Autobiografia Nawalnego, nowe powieści Twardocha i Krajewskiego
Literatura
Co czytają Polacy, poza kryminałami, że gwałtownie wzrosło czytelnictwo
Literatura
Rekomendacje filmowe: Intymne spotkania z twórcami kina
Literatura
Czesław Miłosz z przedmową Olgi Tokarczuk. Nowa edycja dzieł noblisty
Literatura
Nie żyje Leszek Bugajski, publicysta i krytyk literacki