Kobiety rządzą listami bestsellerów

Wszyscy wiedzą, że poziom czytelnictwa w Polsce jest niski. Jednak już mniej osób wie, że większość czytelników u nas to kobiety. I że to one decydują o listach bestsellerów.

Nobel dla Alice Munro zaostrzył apetyt na sukces autorek z nastawieniem feministycznym. Tym bardziej że u nas najlepiej sprzedają się autorki piszące tradycyjnie, zarówno jeśli chodzi o formę, jak i treść – Katarzyna Grochola i Małgorzata Kalicińska. Warto przyjrzeć się tematom, które poruszają pisarki średniego pokolenia. Zwłaszcza że nowych książek śmiało mówiących o sprawach kobiet nie brakuje.

Szwedzki magiel stereotypów

Katarzyna Tubylewicz to tłumaczka i pisarka od lat mieszkająca w Szwecji. W powieści „Rówieśniczki" nakreśliła portrety polskich 40-latek. Trzy bohaterki wyszły z jednej klasy, ale trafiły do odmiennych światów.

Dwie z nich mieszkają w Sztokholmie. Jedna sprzątała mieszkania, zanim poznała starszego zamożnego Szweda. Druga jest na placówce dyplomatycznej z mężem pracującym w ambasadzie. Trzecia pracuje w katolickiej redakcji w Warszawie. Każda z nich jest wyrazista, może aż nadto. Jeszcze grubszą kreską są narysowani mężczyźni, władcze samce alfa. Albo przeciwnie – naiwni i bezbarwni.

Tubylewicz próbuje niuansować postacie, dodaje im półtonów, ale dawka stereotypów, jaką serwuje w „Rówieśniczkach", i tak przytłacza. W charakterystykach postaci jest wszystko, co nurtuje krajową publicystykę: demonstracyjna ksenofobia, religijna hipokryzja, socjopatyczne matki Polki, wuefiści pedofile, nauczyciele okrutnicy, polska zaściankowość, zafałszowane rodowody opozycjonistów i strach przed Arabami. Na końcu zostajemy z prostą konstatacją, że każdy jest jednocześnie ofiarą i oprawcą. Ta zasada jednak nie dotyczy niektórych mężczyzn.

Trudno którąś z postaci polubić. Jedynym bohaterem, który nie budzi irytacji i zażenowania swą hipokryzją, jest Karim – kochanek jednej z rówieśniczek. Ta zresztą się go wstydzi, bo on jest Pakistańczykiem. Koło stereotypów się zamyka.

Mimo że postacie Tubylewicz są papierowe, to nie można jej odmówić talentu narratorskiego. Pisarka otwiera liczne wątki na wielu poziomach i umiejętnie je zamyka. Można się zżymać w niektórych momentach, ale trudno od „Rówieśniczek" się oderwać.

Drugą premierą jest „Bokserka" Grażyny Plebanek, doświadczonej pisarki z kilkoma bestsellerami na koncie. To wzorcowa literatura środka, skupiona na bohaterach, z barwnie zarysowanym tłem społeczno-kulturowym.

Walka jest kobietą

Autorka wcześniejszych „Nielegalnych związków" chce opowiadać, wciągać w wartką narrację i dać czytelnikowi chwilę oddechu, odrywając go od spraw przyziemnych. Mówi o rzeczach na pozór prostych, ale potrafi to robić w sposób inspirujący.

Plebanek, podobnie jak Tubylewicz, od lat nie mieszka w Polsce. W „Bokserce" odwraca schematy męskich opowieści, co dobrze oddaje otwierająca scena – główna bohaterka Lu po treningu boksu idzie z koleżanką do knajpy pogadać przy kieliszku.

Akcja toczy się w Brukseli, gdzie Plebanek od kilku lat mieszka. Pisarka zderza swoje bohaterki z różnymi wzorcami kobiecości, ale z żadną nie potrafią się utożsamić. Walczą o swoją indywidualność. Dużo tu erotyki, do której autorka znajduje odpowiedni językowy klucz. Dotyka także kwestii postkolonializmu i trudnej wielokulturowości.