Pro Kontra: Szczerość czy pisarska poza

Jacek Cieślak

„Miłość" Ignacego Karpowicza jest frapującą książką o tym, jak spychanie gejów do podziemia niszczy życie nie tylko ich, ale także kobiet, u boku których się oni kamuflują.

Dramaty gejów, ale głównie związanych z nimi kobiet, opisane w najnowszej książce autora „Balladyn i romansów" oraz „Sońki", mają pewnie korzenie również w głośnym skandalu. Oto feministka Kinga Dunin oskarżyła pisarza o to, że odchodząc do mężczyzny, nie zwrócił jej 13 tys. zł. Groteskowy skandal był tym bardziej pikantny, że Dunin powiązała częstą obecność Karpowicza w finale nagrody Nike z faktem, że owym mężczyzną jest sekretarz tego literackiego wyróżnienia. Karpowicz skarżył się zaś, że feministka molestowała go seksualnie.

Książką jest mozaiką złożoną m.in. z autobiograficznej opowieści o szukaniu siebie poprzez budowanie szczerego związku. Całość otwiera wspaniałe opowiadanie oparte na dramatycznej historii Jarosława Iwaszkiewicza, który ukrywał swoją orientację, co jego żona przypłaciła chorobą psychiczną.

Intrygująco wypada political fiction o rządach Prawa i Swobody. Po zwycięstwie Naczelnika i wyjściu Polski z Unii Międzymórz nadzór nad Polakami sprawuje Urząd Kontroli Swobód Obywatelskich. Główna bohaterka Albertyna studiuje na Uniwersytecie im. Prezydenckiej Pary i zajmuje się twórczością Janusza Suma. Zanim stał się on przedstawicielem neopatriotyzmu i autorem powieści „Jutro nie będzie nas takich jak dziś", publikował jako Janusz Karaś. Jego bohaterowie nie wierzyli w naród i bywali biseksualni. Tego określenia Albertyna nie rozumie, bo homoseksualiści otrzymali szansę zmiany tożsamości i założenia rodziny.

Karaś-Sum też musiał zmienić tożsamość. Zginął w tajemniczych okolicznościach przed wygłoszeniem oskarżycielskiego wykładu „Kłamstwa przypominają brud". W alternatywnej historii Karasia-Karpowicza odbija się dramat Albertyny zakochanej beznadziejnie w koledze, którego orientację ma ujawnić przymusowa weryfikacja seksualna. Ale także tajemnica ojca, nieszczęścia matki i każdej kobiety uważającej, że właśnie dla niej gej stanie się heteroseksualistą.

W gejowskiej bajce „Dobro" król w trosce o rozwój męskich cnót księcia Zbyszka wysłał go na polowanie. Ten zaś „upolował" chłopaka, zaprosił go do pałacu. Królewska para zrobiła wszystko, by przyjaciel syna wyjechał daleko z rodzicami. Zamiast jednak odzyskać dziecko, stracili je, zapadło bowiem na epidemię podobną do AIDS, której przyczyn król nie chciał poddanym uświadomić.

Morał książki jest taki, że podszyte hipokryzją zakazy się mszczą, a udawanie kogoś, kim się nie jest, kończy się zawsze dramatem, zaś w życiu publicznym eskalacją nienawiści.

Marcin Kube

Ta książka zaczyna się intrygująco jako stylistyczno-biograficzna zabawa z twórczością Jarosława Iwaszkiewicza, ale z każdym rozdziałem tej posklejanej opowieści jest coraz gorzej.

Już poprzednia „Sońka" Ignacego Karpowicza wskazywała literacki kierunek, w jakim podąża hołubiony przez część krytyków pisarz. W stronę powieści szkatułkowej, kryjącej kilka warstw narracyjnych. Posklejanej z opowieści utrzymanych w odmiennych stylistykach. Postmodernistycznej, zanurzonej w językowych grach i podrzucającej tropy autobiograficzne. O ile „Sońka" miała dużo uroku, choć bardziej przypominała pisarski brudnopis, o tyle „Miłość" każe pytać, czy taka migawkowa forma to jeszcze pisarska metoda czy raczej oznaka bezradności.

Dobrej literatury w „Miłości" jest niewiele. W dodatku została podana na początku jako niespełniona obietnica lepszego dzieła. Chodzi o udaną iwaszkiewiczowską stylizację. Karpowicz błyskotliwie naśladuje styl autora „Brzeziny" i rysuje obrazek z życia Stawiska nazwanego w „Miłości" Stokrocią. Narratorką jest Anna, żona pisarza, który zaprasza do Stokroci młode małżeństwo. Oczami Anny dostrzegamy, że jej męża łączy z młodym mężczyzną coś więcej niż przyjaźń. Wszyscy jednak do końca grają swoje role w tej małżeńskiej tragifarsie. Anna odchoruje to po latach.

To, co dobre, niestety szybko się kończy i Karpowicz przenosi nas ze Stokroci do swojego prywatnego świata, dzieląc się intymną historią gejowskiego coming outu. Autobiografizm tej narracji można podawać w różne teoretycznoliterackie wątpliwości, ale ponieważ historia brutalnego wypchnięcia z gejowskiej szafy pisarza i jego partnera stała się sprawą publiczną, można przyjąć, że trzy rozdziały „Miłości" są przeplatane literackim dziennikiem.