Program Malta Festival 2011, Poznań

Kornel Mundruczo, jeden z głośniejszych młodych reżyserów w Europie, który w przyszłym sezonie ma pracować w TR Warszawa, pokaże na Malcie "It Is Hard to be a God". Początek festiwalu 4 lipca.

Handel ludźmi

Przedstawienie jest zainspirowane powieścią braci Strugackich z 1964 r. Klasycy s-f ironizowali na temat utopijnego myślenia i idealizmu. Pokazali ludzkość w przyszłości, gdy osiągnęła szczęście absolutne. W takich okolicznościach główny bohater – wybitny naukowiec, postanawia krzewić ideały humanizmu, wolności i oświecenia w kosmosie. Zderza się z rzeczywistością, która przypomina... naszą. W spektaklu węgierskiego reżysera tajemniczy przybysz obserwuje gang handlujący prostytutkami. Kto wie, może jest bogiem przerażonym naturą człowieka?

– Według ekspertów Komisji Europejskiej co roku, tylko w obrębie UE, ofiarą handlu ludźmi pada kilkaset tysięcy osób. Dla gangów jest to trzecie źródło dochodów po broni i narkotykach. Jeśli ktoś ma złudzenia, że żyje w oświeconej Europie, powinien poczuć się jak w wiekach średnich.

Spektakl rozgrywa się na platformie tira. Jest ostry, brutalny, nie daje chwili wytchnienia. Dodatkowo reżyser uczynił gangsterów wyznawcami radykalnych ideologii, których – wedle jego obserwacji – przybywa na wschodnich i południowych obrzeżach Europy.

Kornel Mundruczo nie uważa się za zawodowego reżysera teatralnego, dlatego pracuje w specyficzny sposób.

– Teatr w przeciwieństwie do filmu jest dla mnie sferą życia, tym, co dzieje się naprawdę – tłumaczy. – Dlatego chcę mieć w aktorach pełnoprawnych partnerów. Scenariusz współtworzył cały zespół. Wszyscy na własną rękę szukali materiałów, oglądali drastyczne filmy w Internecie. Dzięki temu znają biografię i psychikę swoich bohaterów.

Zakłócona tożsamość

– Zapytałem Mundruczo, czy teatru nie zabijają dziś multimedia, których on również używa.

Gdy tworzyła się nowa Europa, ta bez granic, mogło się nam wydawać, że brutalność człowieka przeszła do historii – odpowiedział. – Tymczasem ujawnia się w sieci ze zdwojoną siłą. Agresja i nowe technologie są ze sobą sprzęgnięte. Nie można pokazać przemocy w teatrze bez wideo i ekranów. Są medium koszmarnego świata, gdzie zostaje się gwiazdą, pokazując film z nagą dziewczyną albo pijanym ojcem. Jednak nie obciążajmy Internetu winą za całe zło naszej cywilizacji, on tylko transmituje emocje, które drzemią w ludziach.

Specyficzny optymizm

Na ekranach polskich kin możemy oglądać film Mundruczo "Łagodny potwór – projekt". Jego bohaterem jest reżyser szukający na castingu aktora, który stałby się tematem i siłą napędową nowego obrazu. Na plan trafia młody człowiek o nieokreślonej tożsamości. Dochodzi do dramatu.

– Chciałem nakręcić film o odpowiedzialności, bo zauważam wokół siebie smutne zjawisko: każdy obwinia za swoje niepowodzenia bliżej nieokreślonych "onych" – mówi węgierski artysta. – Myślę, że to spuścizna komunizmu. Reżyser, którego zagrałem w filmie, jest inny: zdaje sobie w końcu sprawę, że współtworzył potwora, Frankensteina. Mit o nim pokazuje, że jeżeli popełnimy grzech, zło zatacza krąg i powraca do nas w monstrualnej skali.

Tę prawdę można odnieść do wszystkich społeczeństw i każdej rodziny.

– Każdy ojciec i każda matka mogą stworzyć potwora, tak jak Wiktor Frankenstein – uważa Mundruczo. – Jeżeli to zrozumiemy, jest szansa, że nie dojdzie do kolejnego dramatu.

Spektakle węgierskiego reżysera powstają głównie na zamówienia prestiżowych europejskich festiwali.

– Trudno znaleźć na Węgrzech pieniądze na niepokorną, niekomercyjną sztukę – mówi artysta. – I to nie z powodu artystycznej cenzury, ale dlatego, że większość pieniędzy pochłaniają instytucje. Obecny rząd zmienił też strategię polityki kulturalnej za granicą.

Wcześniej inwestowano w promocję poza Węgrami, teraz w węgierskie zespoły z Siedmiogrodu i Słowacji, które przyjeżdżają do Budapesztu. Za mną nie stoi nikt. Działam sam. Z jednej strony mogę być dumny, że mam dużo zagranicznych zaproszeń, z drugiej – jest mi żal, że nie ogląda mnie rodzima widownia. A przecież opowiadam o problemach naszej części Europy.

Kornel Mundruczo nie chce jednak narzekać. Podkreśla, że zawsze stara się być optymistą:

– W każdym moim spektaklu jest odrobina nadziei, którą odnajdują przede wszystkim młodzi widzowie – przekonuje reżyser. Czyż mój teatr nie pokazuje, że wszyscy źli faceci, wcześniej czy później, giną tak, jak zginął Osama bin Laden?