Ostatnia podróż reportera

Panie Olgierdzie – zagailiśmy zachęceni rubasznym tonem, jaki przybrała nasza rozmowa. – A gdyby pan, tak w tej chwili, odebrał telefon z propozycją zrobienia korespondencji – dajmy na to

– z walk w Afganistanie. Zgodziłby się pan?

– Natychmiast wsiadłbym w samolot – odparł tak szybko, jakby już zaczynał się spieszyć na lotnisko.

Szczupły, wysoki, o życzliwym, choć nie pozbawionym ironii spojrzeniu był Olgierd Budrewicz z pewnością postacią barwną, niezwykłą i do końca pełną energii. Kiedy piliśmy kawę w knajpce na placu Zawiszy i pytaliśmy o Afganistan, miał 85 lat. Dużo się uśmiechał, a anegdotycznie i z humorem potrafił opowiadać nawet o Powstaniu Warszawskim.

Na barykadzie i w redakcji

Losy Budrewicza, jak wielu z tego pokolenia, ukształtowała historia, która dość brutalnie wkroczyła w jego życie 1 września 1939 r. Był wówczas 16-latkiem z Żoliborza, kształcącym się w Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego – pewnie całkiem zwyczajnym, choć jak pokazały kolejne lata, ambitnym i z charakterem. Przeżył grozę bombardowań, kapitulację, wkroczenie wojsk Wehrmachtu, ale do tych wspomnień nie lubił wracać i niewiele o nich mówił. Mimo okupacji usiłował żyć normalnie – w 1942 r. na tajnych kompletach zdał maturę, po czym podjął studia prawnicze na tajnym Uniwersytecie Warszawskim oraz dziennikarskie w Wyższej Szkole Dziennikarskiej.

Nie wiadomo, kiedy nawiązał współpracę z Armią Krajową, ale w momencie wybuchu Powstania Warszawskiego był już kapralem podchorążym w zgrupowaniu „Żmija" (obwód »Żywiciel«), walczącym w rejonie Żoliborza, Bielan i Powązek.

– Zostałem mianowany dowódcą plutonu 238 i przez ponad miesiąc byłem normalnym żołnierzem liniowym – wspominał po latach. – Moje główne pozycje bojowe to plac Wilsona i przez pewien czas na ul. Mickiewicza tzw. szklany dom. Potem jednak, we wrześniu, odnaleźliśmy pod podłogą jakiegoś kiosku drukarnię płaską, ktoś wspomniał w komendzie, że mnie do dziennikarstwa ciągnęło i kiedy postanowiono wydawać pismo powstańcze Żoliborza, zostałem tam skierowany jako reporter.

W zakamarkach miasta

Po upadku Powstania Budrewicz opuścił miasto wraz z ludnością cywilną. Nie porzucił jednak zawodu dziennikarza – kiedy po krótkim pobycie w Krakowie wrócił do stolicy, niemal natychmiast podjął współpracę z „Tygodnikiem Warszawskim", „Wieczorem Warszawy", „Słowem Powszechnym" i nieco później z „Przekrojem". Był reporterem miejskim w latach 40. i 50.

Jego ówczesne teksty siłą rzeczy są dziś wspaniałym dokumentem odbudowującej się Warszawy. Tym bardziej że towarzysząca mu zawsze mądra ironia pozwalała skutecznie omijać mielizny obowiązującej wówczas propagandowej nowomowy. Poza tym nie pisał Budrewicz wyłącznie o placach budów czy nowych wspaniałych fabrykach – równie wiele miejsca zajmują w tych tekstach ludzie, zarówno szarzy mieszkańcy, przeróżni oryginałowie, jak i brylujące w nocnych lokalach środowiska artystyczne.

Wspomniana ironia, dystans, anegdota, ale też wspaniałe nawiązania do historii Warszawy – te cechy jego felietonów i reportaży sprawiły, że były one niezwykle popularne. Na tyle, że już od połowy lat 50. zaczęły się ukazywać ich zbiory w formie książek. „Sensacje na co dzień", kolejne części „Bedekera Warszawskiego" (niedawno uzupełnione i wznowione) były sukcesami tak z literackiego, jak i komercyjnego punktu widzenia.

„Erotyzm jest może w rytmie, ale daleko mu do seksualnego kleju tanga. Konwicki, Toeplitz, Gruszczyński, Kołakowski – których Tyrmand zdołał jazzem zdemoralizować – patrzą i słuchają jak w cyrku. Brakuje tylko księdza Piwowarczyka. Jedyne, co jest zrozumiałe absolutnie dla wszystkich, to świetne dziewczyny". Ta próbka Budrewiczowskiego stylu w opisie wieczoru w klubie Hybrydy dobrze tłumaczy poczytność felietonisty.