Zbroja na niedzielę

Miecza imają się dziś - to znak czasów - także białogłowy. Maja Olczak, księgowa w jednej z wielkich firm warszawskich, nie tylko zwyciężyła w damskim turnieju zorganizowanym tego lata pod Grunwaldem, lecz sprawiła srogie cięgi także paru męskim współzawodnikom. Jej mąż Krzysztof, na co dzień pracownik techniczny ekipy filmowej, zalicza się z kolei do najznamienitszych rycerzy w kraju. W tym roku w finałowym pojedynku Ligi Rycerskiej uległ tylko Łukaszowi Płazie, czyli sławnemu "Płazikowi". Olczakowie są jedną z wielu już par małżeńskich, które poznały się na turniejach.

-Zawsze lubiłem rywalizację, wcześniej uprawiałem sporty walki. Ale uczestniczymy w turniejach głównie po to, żeby oderwać się od szarej rzeczywistości, pośpiechu i spędzić choć kilka dni wśród przyjaciół -wyjaśnia Krzysztof Olczak.

- Żadne wakacje w tropikach nie wytrzymują porównania z tygodniem obozowania pod Grunwaldem -twierdzi jeden z najstarszych stażem polskich rycerzy, miecznik Kapituły Rycerstwa Polskiego Michał Wojtysiak, adwokat z Łodzi.

Ostatni zakuci w zbroje rycerze zniknęli z areny dziejów z końcem XV w. wraz z pojawieniem się broni palnej, schyłkiem ustroju feudalnego i zmianą roli stanu rycerskiego. Ale idee rycerskie, rycerska kultura i heroiczna tradycja okazały się nad podziw żywotne. Dziesiątki tysięcy osób w całej Europie sięga dziś po miecze, zakłada zbroje, uczestniczy w średniowiecznych bitwach i wsłuchuje się w dawne chansons de geste opiewające rycerskie czyny.

W Polsce współczesnej pierwsze turnieje i bale rycerskie organizowano już przed 30 laty na zamku w Golubiu-Dobrzyniu. Bractwa rycerskie, jako że to bądź co bądź grupy zbrojne, nie mogły w PRL rozwinąć skrzydeł. Boom rycerski zaczął się po transformacji ustrojowej. Jego pionierami byli działacze kultury z Gniewu, którzy na własną rękę zaczęli odbudowę krzyżackiego zamku. Dziś ocenia się, że rycerskim rzemiosłem para się w kraju ponad 10 tys. osób. Dla większości z nich to tylko niedzielna zabawa. Rycerzy z prawdziwego zdarzenia, dbających o rycerski etos i zachowanie realiów historycznych, są 2 - 3 tys. Spora część to członkowie kilkudziesięciu najpoważniejszych bractw, które powołały dożycia Kapitułę Rycerstwa Polskiego.

To, że szlachetne idee zrodzone w feudalizmie okazały się tak pociągające wczasach budowy kapitalizmu wolnorynkowego, nie jest chyba kwestią przypadku.

-Najcenniejsza w ruchu rycerskim jest czystość i klarowność zasad - podkreśla Waldemar Młodawski, kanclerz kapituły. - Staramy się postępować fair również wżyciu codziennym.

Rycerzy bractw podlegających kapitule obowiązuje reguła rycerska. Według niej istnieją trzy święte przymioty rycerza: "czystość w miłości i prawdzie, cześć rycerska moc uczynku rodząca i sprawność oręża, ku obronie słabych i przestrodze niesprawiedliwych".

- Obowiązuje nas prawdomówność, troska o słabszych i zasada, że wszelkie waśnie między rycerzami mają ustać przed zachodem słońca. Bardzo oto trudno w dzisiejszym świecie, ale w naszych małych, zżytych bractwach udaje się nam tych reguł przestrzegać - twierdzi Wojciech Jakubowski, namiestnik bractwa Signum Temporis na zamkach w Uniejowie i Łęczycy.

W ciepłe dni Waldemar Młodawski, ekonomista, specjalista do spraw nadzoru właścicielskiego w jednym z dużych przedsiębiorstw bydgoskich, wychodzi na miasto w swej rycerskiej lnianej koszuli. Ręcznie szyta według średniowiecznych wzorów, w niczym według niego nie ustępuje tym od Armaniego. Na ryby często jeździ w rycerskim płaszczu, który, choć z naturalnych tkanin, doskonale chroni od deszczu.

-Wyobrażenie, że rycerze to goście, którym chodzi o wzajemne okładanie się żelastwem, jest całkowicie fałszywe -podkreśla.

U Młodawskich podaje się kolację w glinianych misach i siada na zydlach będących replikami eksponatów archeologicznych.

W wielu rycerskich domach współczesność przeplata się ze średniowieczem. Większość członków bractw rycerskich to bowiem miłośnicy historii, którzy nie szczędzą czasu i trudu, by w najdrobniejszych szczegółach odtworzyć przeszłość - zarówno obyczaje, jak i kulturę materialną. W niektórych bractwach wymaga się, by kandydat na rycerza najpierw sprawił sobie godne średniowieczne odzienie, dopiero wtedy wolno mu postarać się o miecz.

Są i bracia, którzy nigdy po miecz nie sięgali. Krzysztof Kulczyński, nauczyciel z Łodzi, wnosi np. do swego bractwa element duchowości jako dominikański przeor i inkwizytor. Zdarzało mu się już nawet dwa razy dziennie palić na stosie tę samą czarownicę, w którą z wielkim talentem wciela się jedna z dam uniejowskiego dworu. -Bywa, że publiczność nie zauważa, że przed podłożeniem ognia wymieniamy ją na kukłę -wyjaśnia.

Nie ma co ukrywać, że wielu rycerzy, zwłaszcza młodszych wiekiem, po prostu lubi się bić. Ale i oni, wpisując się w modny nurt archeologii eksperymentalnej, studiują dawne traktaty i dociekają, jak posługiwano się przed wiekami mieczem długim albo toporem.

Każdy zanurza się w średniowiecze na swój własny sposób.

Ale wszystkich łączą rycerskie biwaki. Wyłącza się wtedy komórki i zdejmuje zegarki. W kociołkach warzy się kasza, na ręcznie kutych rusztach skwierczy mięsiwo, a grajek gra na flecie średniowieczne melodie.