Słowa kłamią, a oczy nigdy

[b]Rz: W ostatnich latach na festiwalach święcą triumfy filmy Kaplanoglu, Ustanoglu, i pana. Czym pan tłumaczy modę na kino tureckie?[/b]

[b]Nuri Bilge Ceylan:[/b] Globalizacją. Dzięki Internetowi czy DVD dużo łatwiej jest dzisiaj śledzić, co się dzieje w innych kulturach, a wielkie festiwale otwierają się na nie chętniej.

[b]Ale też nowa generacja tureckich twórców robi filmy intrygujące, bardzo osobiste i autentyczne.[/b]

To u nas nowe zjawisko. W latach 60. społeczeństwo tureckie było rozpolitykowane. Nikt nie spowiadał się na ekranie z prywatnego życia. Dopiero po przewrocie wojskowym 1980 roku zmienił się u nas sposób myślenia i podejścia do sztuki. Wyrośli artyści, którzy nie czują potrzeby robienia kina zaangażowanego społecznie. Najmłodsze pokolenie twórców tureckich uprawia kino bardzo realistyczne. I chętnie odwołuje się do własnych przeżyć.

[b]Wychował się pan w małym mieście, nie mając dostępu do sztuki. A jednak został pan reżyserem. Z kolei pana siostra jest znaną fotograficzką.

Jak to się stało?[/b]

Sam jestem zaskoczony. W swojej mieścinie mogłem co najwyżej poznawać folklor. Do 17. roku życia w ogóle nie miałem kontaktu ze sztuką. Moją wyobraźnię pobudzały głównie komiksy.

[b]Czy to prawda, że postanowił pan zostać reżyserem po przeczytaniu autobiografii Romana Polańskiego?[/b]

Tak, interesowałem się wtedy fotografią. Książka „Roman by Polański” stała się dla mnie przełomem w myśleniu. Jakby dotknęła mnie różdżka tajemniczej wróżki. Uzmysłowiłem sobie, jak wysoko może zajść człowiek bez żadnego zaplecza, po różnych zakrętach życiowych i tragediach. Człowiek, który potrafi marzyć.

[b]Poznał pan Polańskiego?[/b]

Nie, ale obejrzałem „Nóż w wodzie” i zrozumiałem, że można stworzyć piękne dzieło, mając małą grupę współpracowników i niewielkie pieniądze.

[b]Jednak zadebiutował pan w kinie dopiero w wieku 36 lat. Żałuje pan straconych lat?[/b]

Tak, ale operowanie kamerą wideo było wówczas luksusem zarezerwowanym dla bogatych kręgów społecznych.

[b]W „Majowej chandrze” sportretował pan reżysera, który wraca do rodzinnego miasteczka i filmuje rodziców, nadużywając ich zaufania. To był element autokrytyki?[/b]

Nakręciłem z rodzicami „Miasteczko”. Obejrzałem i uznałem, że zachowałem się wobec nich egoistycznie i bezwzględnie. Więc „Majowa chandra” była o mnie.

[b]I dlatego w „Klimatach” – opowieści o człowieku, który boi się uczucia, zaczął pan mówić w pierwszej osobie? Zagrał pan nawet główną rolę.[/b]

Recenzenci tureccy mnie za to skrytykowali, ale próbowałem opowiedzieć o świecie mężczyzny, który ma problem z podejmowaniem decyzji. Znałem to dobrze z mojego poprzedniego związku.

[b]Gra w takim filmie z obecną żoną nie była ryzykiem?[/b]

Raczej psychoterapią. W życiu prywatnym nie boimy się rozmów o trudnych sprawach.

[b]„Klimaty” zaczynają się od długiego ujęcia twarzy kobiety, po której płyną łzy. W pana fabułach jest zwykle bardzo mało dialogów. Nie ufa pan słowom?[/b]

Kino powinno pokazywać ludzkie twarze. Słowa kłamią, oczy nie. Chcę robić filmy dla ludzi, którzy to rozumieją.

[b]Opowiada pan o samotności i mijaniu się ludzi. W ostatnim filmie „Trzy małpy” bohaterowie skażeni są amoralnością. Jest pan pesymistą?[/b]

Nie mam dobrego zdania o naturze człowieka. Każdy z nas niesie jakiś ciężar i często nie daje sobie z nim rady. Główny bohater na końcu godzi się na zło. Akceptuje wszystko, co go rani: zdradę żony, amoralność, niesprawiedliwość.

[b]W „Trzech małpach” odchodzi pan od motywów autobiograficznych. To początek nowego etapu?[/b]

Nie, w filmie, nad którym teraz pracuję „Once Upon a Time in Anatolya”, wracam do moich kameralnych, osobistych historii.

[b]Reżyserzy tureckiego pochodzenia z Fathem Akinem i Ferzanem Ozpetkiem na czele robią karierę w Europie Zachodniej. Nie chciałby pan nakręcić filmu poza Turcją?[/b]

Nie, bo mój język filmowy opiera się na obserwacji detali. Dlatego wolę pracować we własnym kraju, gdzie znam niuanse kultury, jej zapachy, smaki. Oczywiście, można zrobić wysiłek i wtopić się w obcy świat, jak choćby Polański, o którym już mówiliśmy. Ale dla mnie jego najlepszym filmem pozostaje „Nóż w wodzie”.

[b]Kim by pan był, gdyby nie został pan reżyserem?[/b]

Fotografem. Z małymi przerwami fotografię uprawiam cały czas, do Wrocławia też przywiozłem swoją wystawę. Kino jest jednak dla mnie ważniejsze. Pozwala głębiej wejść w psychikę człowieka, pokazać wielowymiarowość życia.

[b]Jest jakiś temat, który za panem chodzi?[/b]

Nawet nie mogę zacząć o tym mówić, bo nie skończylibyśmy tej rozmowy do następnego dnia.

[ramka][srodtytul]Sylwetka[/srodtytul]