Co siódmy porywacz unika kary

Ofiarami porwań są głównie biznesmeni z dużych miast. Porywacze to niemal zawsze osoby karane za inne przestępstwa. Najskuteczniej ścigają ich CBŚ i prokuratury wysokiego szczebla – wynika z raportu na temat porwań, jaki opracował specjalny zespół policjantów, prokuratorów i funkcjonariuszy ABW, do którego dotarła „Rz".

Efektem prac zespołu będzie utworzenie centrum do spraw uprowadzeń oraz specjalnej bazy danych o porwaniach.

– Z naszej analizy wynika, że w porwania były zaangażowane osoby wcześniej karane. Dlatego potrzebna jest baza informacji o tych zdarzeniach, sprawcach i sposobach ich działania. Będzie przydatna przy rozpracowywaniu tego rodzaju spraw – mówi „Rz" Zbigniew Niemczyk, wiceszef Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku, który kierował zespołem.

Najwięcej na Mazowszu

Zespół powołany przez prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta przeanalizował ponad 100 porwań z lat 2005 – 2010 i opracował standard postępowania dla śledczych. Żeby nie zdarzyła się taka tragedia jak Krzysztofa Olewnika.

Z raportu wynika, że w ciągu sześciu lat w Polsce porwano 160 osób, w tym 19 kobiet. Większość ofiar wróciła do domów, choć sprawców nie zawsze ujęto.

Najwięcej uprowadzeń było na Mazowszu – łącznie 44, z czego 26 w Warszawie. Kolejne miejsca zajmują woj. śląskie i łódzkie.

Bandyci za cel brali głównie mężczyzn w wieku od 30 do 40 lat, prowadzących działalność gospodarczą. Wśród ofiar był m.in. właściciel warsztatu samochodowego i syn właściciela stacji benzynowej, i przemytnik spirytusu z Niemiec. Dwa razy porwano dzieci do siedmiu lat.

Porywacze i technika

94 proc. porywaczy to mężczyźni. Na 319 sprawców kobiet było tylko 10 – podaje raport.

– Zmienia się sposób działania sprawców. Kiedyś więcej było prostych porwań, listów z żądaniami okupu. Dziś do kontaktu z rodzinami ofiar używają najnowocześniejszych środków techniki – mówi „Rz" dr Alfred Staszak, prokurator, autor książki o uprowadzeniach.

Jakiego sprawcy żądają okupu? – Zawsze oceniają możliwości finansowe ofiary i od nich uzależniają jego wysokość – zaznacza dr Staszak.

Za uwolnienie porwanej we wrześniu 2008 r. córki biznesmena z Wrocławia bandyci żądali 1,5 mln zł, zadowolili się 700 tys. zł. Policja ujęła ich chwilę po odebraniu pieniędzy. Za Tadeusza S., biznesmena z Gdańska porwanego we wrześniu 2009 r., chcieli 600 tys. zł. Ofiary uwolniono, a sprawców ujęto.

Jednak nie zawsze się tak dzieje. Skuteczność rozwiązywania porwań sięga średnio 85 proc. Gdy prowadzą je policjanci CBŚ, wykrywają 96 proc. z nich.

Policjanci z komend miejskich – tylko 67 proc. Najwięcej błędów popełnili, szukając Olewnika, właśnie ci z najniższego szczebla.

To dotyczy też prokuratur. Te najwyższego szczebla – głównie apelacyjne – prowadziły 20 śledztw i w każdym oskarżyły sprawców. – W sprawne szukanie ofiary trzeba zaangażować wywiadowców, antyterrorystów, psychologów i sprzęt, m.in. do namierzania rozmów porywaczy. Na dole brak tych możliwości – mówią śledczy.

Na 141 śledztw dotyczących porwań w 120 skierowano akty oskarżenia. Umorzono 21 (15 proc.) – nie wykryto sprawców.

Centrum pomoże

Procedura działań dla śledczych zajmujących się porwaniami opracowana przez prokuratorsko-policyjny zespół będzie niejawna. Wiadomo, że śledztwa mają trafiać co najmniej do prokuratur okręgowych i komend wojewódzkich.

Powstanie też – w oparciu o zespół ds. poszukiwań celowych działający w CBŚ – centrum ds. uprowadzeń, które będzie się angażować w takie sprawy.

Prowadzący je od początku dostaną m.in. wsparcie techniczne, ale też ze strony analityków kryminalnych i psychologa policyjnego, który pomoże rodzinie oraz funkcjonariuszom w stresującej sytuacji.

– Będziemy dążyć do coraz większej profesjonalizacji, tak by sprawami porwań zajmowali się wyspecjalizowani prokuratorzy. Przewidujemy dla nich specjalne szkolenia – mówi „Rz" Mateusz Martyniuk, rzecznik prokuratora generalnego. Jak zaznacza, śledczy są dziś coraz bardziej skuteczni w rozwiązywaniu tego typu spraw.