Miliardy z Unii po nowemu

W latach 2014-2020 województwa otrzymają z Unii Europejskiej 31,2 mld euro (130,5 mld zł) na regionalne programy operacyjne. Pieniądze pójdą na zwiększanie konkurencyjności regionów oraz poprawę jakości życia ich mieszkańców poprzez wykorzystanie potencjałów regionalnych i niwelowanie barier rozwojowych. Nacisk położony będzie m.in. na wspieranie przedsiębiorczości, edukacji, zatrudnienia, rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych, infrastruktury,  energetyki, transportu, poprawę ochrony środowiska i eliminowanie wyłączenia społecznego. 31,2 mld euro to aż o 14 mld euro więcej niż w okresie 2007-2013.

Znaczący wzrost wkładu unijnego to niejedyna zmiana w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową. Konstrukcja i zawartość nowych programów  będzie się bardzo różnić od realizowanych teraz.

„Rz" zapytała wszystkie urzędy marszałkowskie jakie będą główne różnice pomiędzy obowiązującymi w latach 2007-2013 programami i planowanymi na lata 2014-2020.

Finansowanie ?z dwóch funduszy

Wszystkie regiony jako główną różnicę wskazały tzw. dwufunduszowość, z której wynika również zwiększenie puli dla regionów. Programy regionalne na lata 2007-2013 finansowane są jedynie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Regiony wdrażają też tzw. komponent regionalny krajowego programu operacyjnego „Kapitał ludzki", finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), a zarządzany przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju (wcześniej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego).

Z konstrukcji nowych programów krajowych, w szczególności programu „Wiedza, edukacja, rozwój", który zastąpi „Kapitał ludzki" wynika, że w okresie 2014-2020 komponent ten zostanie przeniesiony wprost do programów regionalnych, zarządzanych przez marszałków województw i w ten sposób nowe programy  będą finansowane zarówno z EFRR, jak i EFS co zwiększy wkład UE do ich budżetów.

- Jedną z podstawowych różnic jest dwufunduszowość nowego programu regionalnego. Pod nazwą Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 kryją się pieniądze z dwóch unijnych funduszy: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) – mówi „Rz" Paweł Florek z Departamentu Regionalnego Programu Operacyjnego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubelskiego. - Oznacza to, że będzie można, tak jak dotychczas, finansować z niego  tzw. projekty „twarde", głównie infrastrukturalne (np. budowę dróg, oczyszczalni ścieków, kanalizacji itp.), ale dodatkowo inwestować "w człowieka". Chodzi o tzw. „miękkie" przedsięwzięcia, np. podnoszenie wiedzy i kompetencji mieszkańców regionu oraz wsparcie zatrudnienia, które do tej pory były dotowane z programu operacyjnego „Kapitał Ludzki" – wyjaśnia Florek.

Z pieniędzmi z EFS są związane i inne nowości. Przykładowo Podlasie chce odejść od realizowanego teraz sposobu dystrybucji tych pieniędzy. W okresie 2014-2020 przy podziale środków z EFS ma obowiązywać tzw. model popytowy. To sam zainteresowany - mieszkaniec regionu, przedsiębiorca - będzie wybierał placówkę edukacyjną, w której zechce podnosić swoje umiejętności i kompetencje. W latach 2007-2013 to placówki występowały w konkursach, a potem te, które wygrały, oferowały preferencyjne usługi. To się zmieni - ma to teraz regulować rynek.

Czas się liczy

Jakie są inne nowości? - Zwrócę uwagę na trzy- mówi „Rz" Radosław Krawczykowski, dyrektor Departamentu Wdrażania Programu Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego. - Pierwsza z nich to osiąganie wskaźników, które w okresie 2007-2013 były istotne, ale jednak miały charakter indykatywny. W okresie 2014-2020 nie osiągnięcie w określonym czasie tych celów (pierwsza ewaluacja będzie w 2018 r.) może skutkować utratą części  przyznanych środków – mówi Krawczykowski. – Druga zmiana to znaczące zwiększenie środków na działania związane z odnawialnymi źródłami energii i oszczędnością energetyczną. Trzecia to oczekiwania ze strony Komisji Europejskiej, aby znacząco rosła rola tzw. instrumentów inżynierii finansowej, a więc m.in. unijnych pożyczek i poręczeń – wylicza Krawczykowski.

W przypadku tej ostatniej kwestii chodzi o to, że  w okresie 2007-2013 pomoc zwrotną województwa mogły zastosować tylko w dwóch obszarach (przy wspieraniu sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz przy miejskich projektach rewitalizacyjnych)  w latach 2014-202o będzie to możliwe właściwie we wszystkich tzw. obszarach interwencji i w całym programie.

Jak informowała już „Rz" w myśl wytycznych Komisji Europejskiej w okresie 2014-2020 wszystkie województwa przeznaczą więcej pieniędzy na unijne pożyczki, poręczenia, wejścia kapitałowe i inne formy zwrotnej pomocy finansowej. Wszystkich programów będą też dotyczyć nowe, bardziej restrykcyjne zasady rozliczania środków unijnych, tzw. mechanizm „czyszczenia kont".

Jak wskazują pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego nowością jest wprowadzenie tzw. koncentracji tematycznej, czyli ustalonego pułapu procentowego przeznaczonego na określone obszary wsparcia. Zgodnie z tą zasadą ok. 40 proc. wkładu UE do budżetu programu regionalnego Dolnego Śląska będzie przeznaczone na  przedsiębiorczość, technologie informacyjne oraz gospodarkę niskoemisyjną.

8 proc. środków UE pójdzie na infrastrukturę tzw. spójności społecznej. Bardzo istotne w nowej perspektywie będzie także zintegrowane podejście terytorialne, czyli odchodzenie od postrzegania obszarów tylko przez pryzmat granic administracyjnych oraz przygotowanie narzędzi skutecznego wsparcia rozwoju lokalnego. Ważną rolę odegrają m.in. zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT).

- Zintegrowane inwestycje terytorialne to nowy pomysł Komisji Europejskiej na rozwój miast. Polegają one na dotowaniu największych ośrodków miejskich, czyli miast wojewódzkich i powiązanych z nimi gmin (tzw. obszarów funkcjonalnych), które są motorem napędowym rozwoju swoich regionów. Fundusze na projekty ZIT będą pochodziły głównie z programów regionalnych.

Projekt umowy partnerstwa między Polską i Komisją Europejską, zakłada że 4,5 proc. środków z budżetów wszystkich szesnastu programów regionalnych będzie zarezerwowane tylko dla stolic województw, tworzących ZIT- y – tłumaczy Florek zapowiadając, że na Lubelszczyźnie powstanie ZIT Lublin.

Jego zdaniem nowością są także obszary strategicznej interwencji (OSI), czyli unijna pomoc dla obszarów wymagających większego niż inne rejony wsparcia. Obszary strategicznej interwencji opisano w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. W dokumencie wymienione są przykładowe OSI: obszary przygranicze i obszary metropolitalne. Regionalne strategie rozwoju również mają własne OSI.

Tylko dla małych firm

Zmiany dotyczą niektórych grup beneficjentów, np. przedsiębiorców. Jak wskazuje Andrzej Jakubowski, wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego w tym regionie nie będzie już bezpośredniego wsparcia dla dużych przedsiębiorstw. Pomoc otrzymają teraz tylko małe i średnie firmy.

Pojawi się też wsparcie systemu opieki nad dziećmi do trzeciego roku życia oraz programy profilaktyki zdrowotnej, mające na celu przedłużanie aktywności zawodowej. Tych programów nie było w okresie 2007-2013.