Kryzys zwiększył szarą sferę

Szara strefa stanowi ponad 13 proc. PKB. Najczęściej z nielegalnymi praktykami mamy do czynienia w istniejących i legalnych firmach

Publikacja: 03.08.2011 15:30

Foto: Fotorzepa, Danuta Matłoch Danuta Matłoch

Aleksandra Fandrejewska

Tak wynika z informacji, jaką przedstawił GUS w publikacji "Rachunki Narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych 2006 - 2009". Z analizy wynika, że po kilku latach powolnego zmniejszania się udziału szarej strefy w PKB w 2009 roku jej wartość znowu wzrosła. W 2008 roku jej udział w tworzeniu PKB wynosił 11,8 proc., a w 2009 r. było to 13,1 proc. Oznacza to, że dwa lata temu osoby w niej działajcie wypracowały ponad 170 mld zł

- To efekt osłabienia gospodarczego, w czasie którego zawsze zwiększa się szara strefa. Podmioty gospodarcze zaniżają efekty swojej działalności, a osoby fizyczne nie rejestrują prowadzonej działalności chcąc przetrwać kryzys. To niezgodne z prawem, ale to efekt wysokich obciążeń podatkowych i parapodatkowych, które w okresie osłabienia gospodarczego trudno jest unieść małym podmiotom gospodarczym" – tłumaczy Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek, główna ekonomistka PKPP Lewiatan.

Z danych GUS wynika, iż największy wpływ na rozmiary produkcji w szarej gospodarce miała działalność gospodarcza prowadzona w zarejestrowanych podmiotach gospodarczych. Wzrosła z 8,3 proc. PKB w 2008 roku do 9,6 proc. PKB w 2009 r. (pozostałe 3,5 proc. PKB – w 2008 r. i w 2009 r. - to wynik działalności nierejstrowanej prowadzonej przez osoby fizyczne).

Najczęściej z nielegalnych praktyk korzystały firmy prowadzące działalność handlową, budowlaną oraz zajmujące się obsługą nieruchomości i firm.

Małgorzata Starczewska - Krzysztoszek przypomina, iż w 2009 roku w firmach mikro i firmach małych przychody ze sprzedaży spadły w porównaniu do 2008 r. o 7,8 proc., a ich wynik finansowy brutto obniżył się o 11,8 proc. - Zapewne część firm miała poważne problemy z zapewnieniem przychodów na poziomie pozwalającym na przetrwanie i zdecydowała się na częściową działalność w szarej strefie lub na ukrywanie większej niż dotychczas części swojej działalności (tak przychodów, jak i zatrudnienia). Przy spadku przychodów i zysków brutto udział obciążeń podatkowych i parapodatkowych rośnie – uważa Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek.

Prawie 42 proc. PKB wytworzonego w 2009 r. w szarej strefie to efekt działalności firm handlowych, napraw oraz gastronomii. Ponad 16 proc. PKB to efekt zaniżenia rezultatów działalności w sektorze budowlanym. Jednak w okresie osłabienia gospodarczego działalność w szarej strefie w tych sektorach rośnie nieznacznie – o 1,2 proc.

Szara strefa zwiększa się natomiast przede wszystkim w sektorze transport, gospodarka magazynowa i łączność – w 2009 r. udział tego sektora wzrósł w stosunku do 2008 r. o ponad 60 proc. (z 6,6 proc. do 10,6 proc.). Ale ciągle sektor ten przyczyniał się w najmniejszym stopniu do poziomu szarej strefy (na 13,1 proc. PKB tworzonego w szarej strefie, tylko 0,7 proc. pochodziło z tego sektora).

Duży wzrost nastąpił również w przemyśle – o ponad 23 proc., ale w sektorze tym także nie ma zbyt dużych tendencji do ukrywania efektów działalności gospodarczej i prowadzenia działalności niezarejstrowanej. - Patrząc na rynek dzisiaj nie należy zakładać, że sytuacja się poprawiła – niepewność w jakiej działają firmy, która jest szczególnie uciążliwa dla firm mikro i małych, na pewno nie zachęca do wychodzenia z szarej strefy – uważa Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek.

Polska zajmuje 52 miejsce w rankingu Banku Światowego, który bada gospodarkę cienia. Z danych obejmujących wcześniejsze lata wynika, iż mamy ponad 28 proc. udział szarej strefy w PKB.

Gdyby dane GUS z 2009 roku przeliczyć na obecną wartość PKB to szara strefa w Polsce według danych GUS to ok 185 mld zł, a według metodologii banku Światowego ok 395 mld zł.