Nowy unijny budżet

Po siedmiu latach nadzoru nad wykorzystywaniem funduszy z unijnego budżetu minister rozwoju regionalnego jest postrzegany jako główny księgowy (albo wręcz karbowy) unijnej kasy, odpowiedzialny za to, żeby licznik wypłacanych pieniędzy z budżetu UE kręcił się odpowiednio szybko.

Zły, bo niepełny obraz

Owszem, współodpowiadam za to, jak w Polsce jest wdrażana unijna polityka spójności. Z wyjątkiem 16 regionalnych programów operacyjnych, większość tzw. instytucji zarządzających programami operacyjnymi jest umocowana właśnie w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego.

Wszystkie dostępne środki zainwestujemy i rozliczymy do końca 2015 roku

Minęliśmy półmetek wykorzystania pieniędzy z obecnego budżetu i nie mamy powodów do niepokoju: 103 mld zł już wydano, ponad 300 mld zł jest w umowach. Wszystkie dostępne środki zainwestujemy i rozliczymy do końca 2015 r.

Ale pilnowanie unijnych dotacji to tylko część z naszych zadań. Ważne, ale niejedyne. Resort, którym kieruję, nazywa się przecież Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, a nie Dotacji Unijnych.

Dziś równie dużo pracy wkładamy w przygotowanie się do kolejnego budżetu Unii (na lata 2014 – 2020), jak w stworzenie odpowiednich ram i narzędzi, umożliwiających prowadzenie w kraju sensownej i co najważniejsze długofalowej polityki rozwoju.

Strategiczny porządek

Kiedy pięć lat temu obejmowałam stanowisko, prawdziwym szokiem było dla mnie odkrycie, jak wiele różnych „strategii" i „dokumentów strategicznych" teoretycznie obowiązywało w Polsce. Naliczyliśmy ich w sumie 41. Tak, to nie pomyłka: czterdzieści jeden różnych dokumentów – często wzajemnie niespójnych, a czasem nawet sprzecznych – miało wytyczyć drogę rozwoju naszego kraju. Większość tych strategii była martwym zapisem, co jednak nie przeszkadzało państwowym instytucjom w tworzeniu nowych.

Przez kilka lat, równolegle z zarządzaniem unijnymi miliardami, porządkowaliśmy ten „strategiczny" bałagan. Efekty wreszcie widać – zamiast kilkudziesięciu, dziś mamy jedną, horyzontalną strategię rozwoju kraju – „Średniookresową strategię rozwoju kraju – ŚSRK 2020" i jeden dokument opisujący to, jak planujemy przestrzenne zagospodarowanie Polski do 2030 roku („Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju – KPZK 2030"). ŚSRK czeka na akceptację Rady Ministrów, zaś KPZK jest już po prezentacji w Sejmie.

Tym dwóm kluczowym dokumentom towarzyszy dziewięć (tylko dziewięć!) strategii sektorowych, z których każda jest w całości zgodna ze wspomnianymi dokumentami horyzontalnymi. Jedną z nich jest przygotowana w naszym resorcie „Krajowa strategia rozwoju regionalnego", która – zgodnie z nazwą – pokazuje kierunki rozwoju polskich regionów.

Pracujemy nad zachętami, które ułatwią współpracę miast i sąsiadujących z nimi gmin

Tak zrobiona mapa drogowa rozwoju kraju jest bardziej czytelna i łatwa we wdrażaniu. A co najważniejsze – jest potrzebna. My po prostu musimy mieć drogowskazy, które wskażą, gdzie i w jakim tempie idziemy. Żeby do 2020 roku sfinansować priorytety rozwojowe – zachowując jednocześnie stabilność makroekonomiczną i zdrowe finanse publiczne – będziemy musieli wydać trzy biliony złotych ze środków publicznych. Trzy biliony! Szacujemy, że 23 – 25 proc. pokryjemy z funduszy europejskich. Gdy w grę wchodzą tak kolosalne kwoty, nie ma miejsca na przypadkowość i chaotyczne dryfowanie raz w jedną, raz w drugą stronę.

Zdajemy sobie sprawę (napisaliśmy to wprost w strategii średniookresowej), że dotychczasowe przewagi konkurencyjne polskiej gospodarki, np. relatywnie niskie koszty pracy, zaczynają się powoli wyczerpywać. Już teraz musimy inwestować w nowe: wiedzę, kapitał ludzki, innowacyjność gospodarczą. Ale nasza strategia znajduje także inne sposoby wzmocnienia polskiej gospodarki: wyższe nakłady na instytucjonalną opiekę nad małymi dziećmi, czyli, mówiąc wprost, na żłobki i przedszkola, ułatwią kobietom powrót do aktywności zawodowej. Wszyscy na tym zyskamy.

Miejska przyszłość Polski

Mając gotowe strategie, kolejnym – i najważniejszym – krokiem będzie ich wdrożenie w poszczególnych obszarach. Tu też chcemy posuwać się etapami, zgodnie z wcześniej przygotowanym i społecznie zaakceptowanym planem.

Dotychczasowe przewagi konkurencyjne polskiej gospodarki, np. relatywnie niskie koszty pracy, zaczynają się powoli wyczerpywać

W ostatnich dniach rozpoczęliśmy społeczne konsultacje założeń do „Krajowej polityki miejskiej" – jednego z kilku dokumentów, które doprecyzowują i w praktyce będą pomagać wdrażać zapisy „Krajowej strategii rozwoju regionalnego 2010 – 2020" i „Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030".

Zaskakujące jest, że nikt przed nami nie pochylił się nad specyficznymi problemami polskich miast. Bez względu na wielkość i położenie geograficzne, to, czy są stolicą województwa czy tylko powiatu – wszystkie one borykają się z podobnymi wyzwaniami: degradacją całych dzielnic związaną z upadkiem przemysłu, niekontrolowanym rozlewaniem się zabudowy na przedmieścia, niewydolną komunikacją publiczną i rosnącymi kosztami świadczenia usług (dostaw wody, odprowadzania ścieków itp.). Kłopotem jest też często brak współpracy samorządów gmin sąsiadujących z dużymi miastami. „Krajowa polityka miejska" identyfikuje wszystkie te problemy. I proponuje stosowne instrumenty finansowe, instytucjonalne i planistyczne, które powinny poprawić sytuację w miastach.

Z przygotowanych założeń „Krajowej polityki miejskiej" nie wynika (tak samo jak z żadnej z naszych pozostałych strategii), że rozwój Polski chcemy oprzeć na zaledwie kilku największych metropoliach, odwracając się np. od słabiej rozwiniętych regionów Polski Wschodniej albo Pomorza Środkowego.

A mimo to wciąż słyszę takie zarzuty ze strony opozycji. Ostatnio padły w Sejmie, gdy debatowaliśmy nad „Koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju". Ci, którzy je formułują albo cyniczne kłamią, albo nie przeczytali dokumentów, które krytykują.

Owszem, jesteśmy przekonani, że miasta wraz z ościennymi gminami (czyli tzw. miejskie obszary funkcjonalne) będą motorem wzrostu gospodarczego w przyszłości. Ale mamy na myśli wszystkie polskie miasta – nie tylko te największe. W całej Polsce, także na wschodzie. Już dziś mogę udowodnić, że właśnie tę filozofię wdrażamy. Kilka tygodni temu miałam przyjemność otwierać nowoczesny park technologiczno-naukowy w Puławach – dostał 70 mln zł dotacji i wkrótce będzie inkubatorem dla małych i większych firm. Mogłabym też powołać się na przykład świetnie rozwijającej się Strefy Ekonomicznej w Lublinie albo nowych laboratoriów Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach.

W naszym modelu, który proponujemy na kilka następnych dziesięcioleci, miasta „ciągną" w górę sąsiadujące z nimi obszary i rozwijają swoje naturalne potencjały. Każde miasto je ma – trzeba je tylko trafnie wskazać.

Pracujemy nad zachętami, które ułatwią współpracę miast i sąsiadujących z nimi gmin. Np. nie jest wykluczone, że gminy miejskie będą miały zarezerwowaną dla siebie część funduszy europejskich (5 proc. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) – ale żeby z nich skorzystać, wspólnie z sąsiadami z gmin ościennych będą musiały przygotować wspólny projekt. Np. modernizację systemu komunikacji zbiorowej dla całego funkcjonalnego obszaru miejskiego.

W założeniach do „Krajowej polityki miejskiej" mówimy też, że trzeba rozpocząć dyskusję o reformie wpływów do kasy samorządowej – czyli o zmianach w podatku od nieruchomości. Ale nie proponujemy wprowadzenia żadnych nowych podatków – chcemy jedynie porozmawiać o ich funkcjonalności. Powtórzę, dla całkowitej jasności, bo sprawa wzbudza duże emocje: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego nie ma żadnych planów dotyczących wprowadzania jakichkolwiek nowych podatków!