Kino ostrzega przed tyranią

Cannes ma swoją niezwykłą aurę: rozprażony słońcem nadmorski bulwar, po którym nieustannie przetacza się wielonarodowy barwny tłum, czerwony dywan na schodach Pałacu Festiwalowego, limuzyny podwożące gwiazdy pod kino.

Atmosfera fety, jaka tu panuje, chwilami przypomina premiery ze złotej ery Hollywoodu.

W tym roku na Croisette panuje szczególne podniecenie, bo swój przyjazd zapowiedziały największe amerykańskie sławy: od Harrisona Forda po Roberta De Niro. Ale to przecież tylko otoczka tej imprezy. Prawdziwa siła Cannes polega na tym, że promuje się tu kino interesujące i niełatwe. Takie jak film Meirellesa.

"Miasto ślepców" jest ekranizacją książki Jose Saramago. Laureat Nagrody Nobla z 1998 roku długo opierał się prośbom filmowców, nie chcąc sprzedać praw do ekranizacji powieści. "To jest refleksja na temat degradacji współczesnych społeczeństw. Nie mogłem pozwolić, by dostała się w niewłaściwe ręce" – tłumaczył w wywiadzie dla "New York Timesa" w 2007 roku. Bał się, że Hollywood zrobi z tej historii horror o zombi. Przekonał go dopiero kanadyjski producent Niv Fichman, który zaproponował reżyserię Brazylijczykowi Fernando Meirellesowi.

– Wiedziałem, że w tym filmie trzeba połączyć energię i realizm "Miasta gniewu" z elegancją i subtelnymi akcentami politycznymi "Wiernego ogrodnika" – mówi producent.

Meirelles nakręcił obraz intrygujący i bardzo współczesny. W wielkiej metropolii wybucha epidemia. Ludzie zaczynają ślepnąć, a choroba rozprzestrzenia się błyskawicznie. Dla dotkniętych ślepotą, której przyczyn nikt nie potrafi ustalić, rząd tworzy miejsca odosobnienia przypominające gułagi. Do jednego z nich trafia lekarz, któremu towarzyszy żona udająca niewidomą, by się nim opiekować.

Film Meirellesa składa się z trzech części. Pierwsza to opowieść o rozprzestrzenianiu się epidemii. Druga, najdłuższa – historia o życiu w zniewoleniu. W odosobnieniu, w nieludzkich warunkach, w których porcjowane jest jedzenie, a ludzie nie mają kontaktu ze światem zewnętrznym. Tworzą się grupy wykorzystujące siłę (choćby zabrany z innego świata pistolet), które poczuły smak rządzenia. Meirelles opowiada o tyranii, o społecznych mechanizmach, które sprawiają, że słabsi stają się ofiarami pozbawianymi prawa głosu i odzieranymi z godności. Ale Brazylijczyk pokazuje też, jak rodzi się bunt. "Bądź jak kamień, stój, wytrzymaj, kiedyś te kamienie drgną..." – chciałoby się zanucić za Bryllem. A więc mamy społeczny zryw, obalenie tyranii i wolność. To jest właśnie trzecia część filmu, bo Meirelles przypomina, jak trudna bywa ta odzyskana niezależność, z jak wielkim poświęceniem trzeba odbudowywać zerwane więzi i zniszczone struktury. Uczyć się żyć w pokoju i demokracji, zbliżyć do drugiego człowieka.

– Zafascynowała mnie idea kruchości naszej cywilizacji – powiedział na konferencji prasowej Meirelles. –Ten świat w jednej chwili może runąć jak domek z kart. Tak odczytałem na początku myśl Saramago. Ale potem, gdy czytałem książkę po raz drugi, trzeci, dziesiąty, znajdowałem coraz to nowe jej warstwy. Spojrzałem na nią jak na opowieść o naturze człowieka: niewiele trzeba, by z wyrafinowanej jednostki zmienić się w bestię. Silna jest tu również refleksja polityczna na temat tyranii i demokracji.

Razem z Meirellesem przyjechali do Cannes jego aktorzy.

– Chętnie przyjmuję role w takich filmach – powiedziała Julianne Moore, która niedawno w zagrała też w "Children of Men" Alfonso Cuarona. – Myślę, że kino musi odzwierciedlać to, co dzieje się w świecie. I ostrzegać.

– To było wielkie ryzyko – przyznał Gael Garcia Bernal grający gułagowego tyrana. – Ale nie ma sztuki bez ryzyka.