„Czterdziestolatek” nie wziął się z próżni i obrósł kilkoma innymi tytułami. Serial poprzedził bowiem fabularny, psychodeliczny wręcz „Dzięcioł”, towarzyszył mu spin-off „Motylem jestem, czyli romans czterdziestolatka”, a także specjalny wieczór sylwestrowy w TVP, a już po 1989 r. powstała seria „20 lat później” oraz słuchowisko radiowe „Studenci trzeciego wieku”.
„Czterdziestolatka” poprzedził „Dzięcioł”
Autor książki wydanej przez Krytykę Polityczną wiele miejsca poświęca twórcom, przypominając, że dekadę przed „Czterdziestolatkiem” Jerzy Gruza wyreżyserował inny przebojowy serial, „Wojna domowa”, konfrontując inteligencką rodzinę, ewidentnie o przedwojennych tradycjach, ze zmianami obyczajowymi lat 60.
Dziś pewnie mniej pamiętany jest Krzysztof Teodor Toeplitz (KTT), pochodzący z zasłużonej rodziny o żydowskich korzeniach. Dziadek Teodor był działaczem PPS i założycielem Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, stryj Jerzy zajmował się historią kina, również jako wykładowca łódzkiej filmówki, skąd odszedł po Marcu ’68. KTT był szefem satyrycznych „Szpilek”, felietonistą „Polityki”, stworzył scenariusz filmowej trylogii o Panu Anatolu, a w 1989 r. stał po stronie PZPR, choć w 1980 r. napisał scenariusz do „Dziejów jednego pocisku” Agnieszki Holland.
Dekadę przed „Czterdziestolatkiem” Jerzy Gruza wyreżyserował inny przebojowy serial, „Wojna domowa”
Polem doświadczalnym duetu była komedia „Akwarium 2” w Teatrze Współczesnym – o tym, jak pewna warszawska rodzina odleciała w kosmos, którą wyreżyserował sam Tadeusz Łomnicki, a grali w niej m.in. reżyser Piotr Fronczewski, Mieczysław Czechowicz i Barbara Wrzesińska. Sztuka miała kilka wystawień w kraju i realizację telewizyjną, zaś na afiszu Współczesnego dotrwała do wejście do kin „Dzięcioła”. Zmiażdżony przez krytykę film to niedoceniona rewelacja, historia wrażliwego, ale roztargnionego mężczyzny pod pantoflem żony, który zajmując się reklamą w warszawskim Supersamie – ówczesnym symbolu nowoczesności – nie radzi sobie z kobietami, ucieka we własny świat i kolekcjonuje płyty z głosami ptaków. Wprost z „Dzięcioła” do serialu trafiła Irena Kwiatkowska, która z pielęgniarki stała się „kobietą pracującą, która żadnej pracy się nie boi”, i Władysław Hańcza w roli teścia, a także wielu znakomitych aktorów.
