„Znachor” nas uzdrowi. To świetne kino popularne ze społecznym nerwem

Rywalizowanie z sukcesem ekranizacji Jerzego Hoffmana z 1981 r. z Jerzym Bińczyckim, Anną Dymną, Tomaszem Stockingerem, gdy nawet pijaka kreował Jerzy Trela, może robić wrażenie ryzykownego.

Ale kto nie ryzykuje, ten nie pije szampana, a twórcy nowej wersji już mieli do tego okazję po entuzjastycznie przyjętym pokazie w Teatrze Narodowym. Leszek Lichota jako trzeci w historii polskiego kina profesor Rafał Wilczur zbierał rzęsiste brawa razem z Marią Kowalską, która zagrała córkę tytułowego bohatera Marysię, i wzruszona, nie kryjąc łez, przyjmowała wyrazy uznania. Podobnie jak reżyser Michał Gazda, a także producentka Magdalena Szwedkowicz, która film o lekarzu spieszącym z pomocą chorym poświęciła tacie, wybitnemu kardiologowi, który zmarł na zawał serca kilka lat temu.

„Znachor” na platformie Netflix. Po prostu współczesny

Stawka realizatorów nowej ekranizacji książki Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, który najpierw napisał scenariusz, lecz zrealizowano go dopiero po sukcesie powieści, jest inna niż Hoffmana w 1981 r. Oni walczą o widownię Netflixa w blisko 200 krajach, a klasyczny, do tego historyczny melodramat rzadko gości w platformach opanowanych przez thrillery, kryminały, komedie i kino społeczne. Pewnie dlatego najnowsza wersja „Znachora” więcej ma z nimi wszystkimi wspólnego niż Hoffmana. Jest po prostu współczesna.

Czytaj więcej

Plus Minus

„Znachor” poprawiony politycznie

Jerzy Hoffman próbował odkłamać stereotypowy obraz wschodnich terenów Rzeczypospolitej z powieści Dołęgi-Mostowicza i filmowe Radoliszki zasiedlił żydowskimi kupcami. W 1981 r. więcej zrobić chyba nie mógł. Czy nowa ekranizacja prawdziwie odmalowuje kresowy tygiel?

Hoffman w dobie deklarowanego przez komunistycznych oligarchów socjalizmu (na kartki bez pokrycia) nakręcił dramat przede wszystkim rodzinno-miłosny o słynnym lekarzu, którego żona porzuca dla innego, zabierając ukochaną córeczkę. Załamany Wilczur zabłąkał się do spelunki i musiał zapłacić za swoją naiwność więcej niż przy barze. Wielkie pieniądze w portfelu przyciągnęły bowiem uwagę rzezimieszków, którzy pobitego „frajera” porzucili na wysypisku śmieci (metaforycznie i dosłownie). Rażony amnezją włóczył się po kraju. Nie pamiętając, kim jest, trafił na Kresy, co dla produkcji realizowanej w dobie Solidarności miało znaczenie. Jaruzelski to przełknął, bo miał na głowie stan wojenny.

U Hoffmana podziwiał profesora Wilczura młodszy doktor Dobraniecki, grany przez Piotra Fronczewskiego. U Gazdy mamy Dobranieckiego (Mirosław Haniszewski) zżeranego przez zazdrość o sławę i karierę, typową dla filmów o bezwzględnej rywalizacji w dzisiejszych korporacjach. Ten motyw gra ważną rolę aż do końca, nawet w sądzie, co ma też kryminalny podtekst.

Walorem Wilczura jest nie tylko mistrzowski profesjonalizm w operowaniu lancetem, ale też empatia wobec tych, których nie stać na ubezpieczenie, co jest dziś ważnym problemem. Wilczur grany przez Lichotę nie tylko ratuje życie, ale gdy trzeba – płaci z własnej kieszeni za wizytę, a nawet operacje prekariuszy. Jakby wciąż istniały klasowe podziały, nie wszystkim się to podoba, choć w mediach grają charytatywnych działaczy i wygrywają to politycznie na rządowym szczeblu.

Czytaj więcej

Kultura

Producentka "Znachora": Film ten dedykuję tacie, który też był lekarzem

27 września swoją premierę w serwisie Netflix będzie miał tytuł, na który czekają wszyscy Polacy. Mowa o „Znachorze”, czyli filmie będącym adaptacją książki Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1937 roku. Okoliczności, w których pojawił się pomysł na jego stworzenie, były dość niezwykłe. Opowiada nam o nich Magdalena Szwedkowicz, producentka filmu.

Zdecydowanie społecznikowskie poglądy ma też córka Wilczura. W filmie Hoffmana oglądaliśmy efekty niedbałości lekarza, będącej owocem lekceważenia biedoty. W najnowszym „Znachorze” Marysia uświadamia gniewnie hrabiemu Czyńskiemu (Ignacy Liss), że jego dochody wypracowali także pracownicy, za co należy im się coś więcej niż jałmużna. Na podobnym tle pokazani są rodzice hrabiego (Izabela Kuna i Mikołaj Grabowski), którzy gardzą pracownikami, co nie jest w stylu Zachodu, na który się snobują.

Nowy „Znachor” może z powodzeniem iść w świat

Ten społeczny kontekst ma obszerną arenę, ponieważ twórcy nowej wersji nie zamykają Marysi w ciasnym, wiejskim sklepiku, gdzie odwiedzał ją hrabia, lecz pokazują społeczne rozwarstwienie i napięcia w żydowskiej karczmie, a tu spotykają się wszyscy. To dynamizuje akcję, dialogi i konflikty, a jest też hołdem dla dawnej wielokulturowości Rzeczypospolitej oraz wielkich dzieł literackich i ich słynnych ekranizacji: „Pana Tadeusza”, „Wesela”, „Chłopów”, „Lalki”. Artur Barciś swoją nową rolą symbolicznie łączy film Gazdy z produkcją Hoffmana.

Nowy „Znachor” jest godnym następcą wcześniejszych szlagierów, ale ma też szansę z powodzeniem iść w świat. Wspaniały koloryt karczmy (scenografia Joanny Machy, której słabiej wyszła na początku Warszawa), kostiumów (Małgorzata Zacharska), muzyki (Paweł Lucewicz), tańców i mazowieckich pejzaży podpowiada zakładanie plenerowych restauracji „Znachor”, bo można spodziewać się fali klientów, także zagranicznych.