Szczęścia nie dają, ale rządzą światem

Czym są pieniądze z psychologicznego i filozoficznego punktu widzenia?

Zbigniew Miłuński:

Odrywając się nieco od ekonomii, w naszym świecie pieniądz jest  materialnym nośnikiem mocy. Im więcej zakumulowanych pieniędzy, tym większą mocą dysponuję. Więcej mogę kupić, więcej załatwić. W coraz większej skali mogę mieć wpływ na to, co się dzieje w moim życiu i w życiu innych ludzi.

Nawet jeśli tej mocy się dużo zgromadzi, nie zawsze to działa. Są ludzie, którzy – jak się wydaje – mają dużo, a jakoś nie czują się zamożni. Potrzebne jest wewnętrzne poczucie bogactwa?

Też, ale liczy się jeszcze umiejętność cieszenia się tym, co mamy, cieszenia się życiem, bardzo prostymi na pozór rzeczami, a jednocześnie niezamartwianie się tym, co może się zdarzyć. Pieniędzmi często dysponują osoby, które mają poczucie niedostatku. Wtedy pojawia się rodzaj zachłanności, której zaspokojenie jest trudne. Jeżeli nie znajdzie się przyczyny poczucia niedostatku, głód i przymus gromadzenia będzie cały czas obecny. Ale często ludzie odnoszą sukcesy finansowe, dążą do tego, żeby mieć jak najwięcej, bo po prostu kręci ich to, co robią.

Jest to trochę taka recepta na bogactwo. Do czego jeszcze pieniądze są nam potrzebne? Co jeszcze skłania ludzi do pogoni za nimi?

Pieniądze są środkiem sprawowania władzy i to zarówno na wielką, jak i małą skalę. Często słyszy się historie o rodzicach, ingerujących w życie dorosłych dzieci. Próbują rządzić ich związkami, narzucać styl życia, bo dali im na coś pieniądze. Choć oczywiście wielu rodziców pomaga dzieciom z miłości i bezinteresownie.

Zostało to nawet wykorzystane w reklamie jednego z banków. Mamusia sugeruje, że wnuczek będzie miał na imię Zygfryd po dziadku, a próba oporu jest tak skwitowana: przecież pożyczyłam wam 5 tys. zł na kino domowe. Co jeszcze zapewniają nam pieniądze?

Poczucie, że jesteśmy kimś wyjątkowym, kogo nie dotyczą troski i udręki zwykłych śmiertelników. W skrajnych przypadkach posiadanie dużych pieniędzy może się łączyć z poczuciem boskości; inni umierają, ale mnie to nie dotyczy, jestem istotą innego rodzaju.

To dużo mówi o naszym świecie. W wielu rdzennych społecznościach wysoką rangę miał nie ten, kto dużo posiadał, ale ten, kto dużo dawał, dzięki komu społeczność funkcjonowała i rozkwitała. W  naszym świecie najważniejsze są władza i wpływy. Właśnie dlatego pieniądze i zysk odgrywają  centralną rolę.

W tle jest wzorzec naszego świata. To tradycyjny wzorzec męskości: dążenie do dominacji za wszelką cenę, również przemocą. Na szczęście wzorzec ten powoli się zmienia, ale w psychice wielu kobiet i mężczyzn nadal zajmuje centralną pozycję. Wielu mężczyzn nie może znieść tego, że ich partnerki zarabiają więcej niż oni, a wiele kobiet ma pretensje, że mężowie nie zarabiają tyle, co one. W warstwie racjonalnego dyskursu nie ma to znaczenia, ale już na poziomie uczuć – ogromne.