Coraz więcej kar dla świadków za zniesławienie przez wypowiedzi przed sądem

– W ostatnim czasie obserwujemy wzrost liczby procesów za słowa wypowiedziane na procesie albo użyte w piśmie procesowym lub w listach do sędziów – potwierdza Dorota Głowacka z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Jednym ze skazanych jest Zbigniew Ż. Jako świadek w procesie o pobicie rowerzysty zeznał m.in., że R. jest „donosicielem policji, która stosuje podwójne miary wobec niego". Słowa te trafiły do protokołu. Na jego podstawie oskarżony (za napad został skazany na 1,5 roku w zawieszeniu i 1,5 tys. zł grzywny) skierował przeciw niemu prywatny akt oskarżenia o zniesławienie, dowodząc, że określenie „donosiciel policji" mogło go poniżyć w oczach opinii publicznej (art. 212 kodeksu karnego).

Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim, a potem Okręgowy w Lublinie przyznały mu rację. Uznały, że sformułowanie „donosiciel policji" nie było związane z istotą sprawy, na której padło, i miało charakter pejoratywny.

Andrzej Latoch, obrońca Zbigniewa Ż., zapowiada, że zwróci się do rzecznika praw obywatelskich o wniesienie kasacji od wyroku do Sądu Najwyższego. Sam skazany chce skarżyć wyrok do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

– Ta sprawa to kuriozum. Z orzecznictwa wynika, że nie popełnia przestępstwa ten, kto przekazuje informacje, które w jego przekonaniu są prawdziwe. Sam oskarżony nie zaprzeczał, że w środowisku na jego temat krążyły takie opinie – mówi mec. Latoch. Zwraca też uwagę, że jego klient spornego sformułowania użył, odpowiadając na pytanie adwokata, tyle tylko, że w protokole nie zapisano, jak ono brzmiało.

To niejedyna tego typu sprawa. Tysiąc złotych zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych musiała zapłacić stomatolog z Lublina. Odpowiadając na pismo rzecznika praw konsumenta, a także później na rozprawie w procesie wytoczonym jej przez pacjenta ujawniała informacje o jego zaniedbanym uzębieniu. Sąd drugiej instancji uznał, że w obu wypadkach zrobiła to bezprawnie, naruszając dobra osobiste pacjenta.

Dorota Głowacka zauważa, że procesy te wpisują się w ogólny trend wzrostu liczby spraw karnych za zniesławienie. W ciągu ostatniej dekady liczba wyroków skazujących w tego typu sprawach wzrosła o 600 proc.

Zdaniem przedstawicielki HFPC pociąganie świadka do odpowiedzialności może być szkodliwe dla samego procesu, którego celem jest przecież dojście do prawdy. Jeśli świadek będzie się czuł zagrożony tym, że coś powie i skończy się to procesem o zniesławienie lub naruszenie dóbr osobistych, to będzie się samoograniczał, zeznawał skrótowo, asekuracyjnie.

– Nie taka jest idea zeznań świadka. Chodzi przecież o to, aby powiedział swobodnie wszystko, co wie na dany temat – uważa Dorota Głowacka.

Zwraca też uwagę, że to sędzia jest gospodarzem procesu i to on powinien dbać o porządek na sali oraz pohamowywać emocje uczestników procesu. Ma też do tego narzędzia – od upomnienia po karę porządkową grzywny.

– Sala jest takim samym miejscem jak każde inne, ale czym innym jest relacjonowanie faktów, a czym innym obrażanie kogoś. Osoba, która składa zeznania lub wyjaśnienia, musi być tego świadoma – mówi sędzia Waldemar Żurek z Sądu Okręgowego w Krakowie.