Zespół stresu opiekuna (CSS - Caregiver Stress Syndrome) to stan emocjonalnego, psychicznego i fizycznego wyczerpania. Występuje u osób, sprawujących długotrwałą opiekę nad osobą, która nie może funkcjonować samodzielnie, zwłaszcza obłożnie chorą lub starszą o niskiej sprawności fizycznej.
Wystąpienie zespołu stresu opiekuna wynika z całkowitego poświęcenia się dla chorej osoby i zrezygnowania z własnego życia. Obowiązki związane ze sprawowaniem opieki wykluczają nierzadko możliwość zajęcia się własnymi sprawami – zawodowymi czy towarzyskimi, co często prowadzi do frustracji, a nawet do stanów depresyjnych.
Źródłem zespołu stresu opiekuna jest całodobowa opieka nad chorym i podejmowanie czynności niezwykle trudnych. Opiekun musi podpierać, przenosić lub przesuwać na łóżku chorego, gotować mu i go karmić, a także pomagać w kąpieli czy załatwianiu potrzeb fizjologicznych. To niekończący się cykl, który powtarza się nawet przez lata. Skutkuje szeregiem dolegliwości, które składają się na zespół stresu opiekuna.
Ponadto na osobie sprawującej opiekę nad chorym ciąży presja otoczenia – lekarzy, rehabilitantów, znajomych i rodziny. Każde zaniedbanie widziane jest jako objawy egoizmu lub negatywnych uczuć wobec chorego. Niewielu zdaje sobie sprawę, że przyczyną może być zespół stresu opiekuna. Poza tym sama osoba wymagająca opieki może stwarzać wiele trudności. Nawet najprostsze czynności przy braku współpracy stają się wtedy trudne i trwają długi czas.
Do przyczyn wystąpienia zespołu stresu opiekuna może też przyczynić się sytuacja finansowa. Niskie zasiłki, brak środków na rehabilitację ogromne wydatki związane z produktami leczniczymi, a nawet brak funduszy na czasowe zatrudnienie opiekuna z zewnątrz – to wszystko może deprymować osobę opiekującą się chorym bliskim.
