Dane w ZUS są bardzo szczegółowe

Tylko w zeszłym roku instytucje zapytały o informacje o ubezpieczonych prawie 2,9 mln razy. – Do systemu ubezpieczeń społecznych należałoby wprowadzić tajemnicę ubezpieczeniową. ZUS zbyt pochopnie podaje dane osobowe innym instytucjom – uważa Ewa Kulesza, były generalny inspektor ochrony danych osobowych.

Kto dostanie dane

Krąg podmiotów, którym ZUS może udostępnić dane gromadzone na kontach ubezpieczonych i płatników składek, został określony w art. 50 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to sądy, prokuratura, organy kontroli skarbowej, organy podatkowe, komornicy sądowi, ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie oraz Komisja Nadzoru Finansowego.

– Oprócz tego dane te mogą zostać udostępnione innym organom, działającym na podstawie przepisów szczególnych, powołanym do ochrony życia i zdrowia ludzkiego. Jako przykład można wskazać policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Państwową Inspekcję Pracy czy Centralne Biuro Antykorupcyjne – mówi Robert Adamczyk, analityk w Alma Consulting Group.

ZUS może zbierać informacje o zdrowiu, nałogach i stanie majątkowym

Instytucje te, choć nie zostały wskazane bezpośrednio w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, działają na podstawie przepisów szczególnych.

– Należy rozpatrzyć możliwość wyraźnego zamknięcia ustawowego katalogu podmiotów uprawnionych do uzyskania danych gromadzonych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek. Obecnie bowiem katalog ten jest rozszerzany w drodze interpretacji, na którą pozwala mało przejrzysta redakcja przepisów. Należy poważnie rozważyć wprowadzenie tajemnicy ubezpieczeniowej – uważa Wiesław Koczur z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Przepisy mało precyzyjne

– Musimy rozpatrywać wystąpienia o udostępnienie danych, uwzględniając wiele aktów prawnych. Przepisy dotyczące zakresu danych, do których pozyskiwania są uprawnione poszczególne organy, są mało precyzyjne – mówi Andrzej Rogowski z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Nie do końca też wiadomo, jakie informacje ZUS ma prawo zbierać.

– Niejasne jest, co można rozumieć przez fakty pozaubezpieczeniowe mające wpływ na prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i na ich wartość – a takie informacje ZUS może gromadzić. Zdarza się, że zakład podczas kontroli szczegółowo analizuje relacje rodzinne płatników, by sprawdzić, czy nie zawierają pozornych umów o pracę. To zbyt daleko idące uprawnienie – uważa Ewa Kulesza.

Pochodzenie etniczne, zdrowie i nałogi

Organ rentowy dysponuje bardzo bogatymi zbiorami danych. Może stworzyć dokumentację medyczną, w której zakres wchodzą np. informacje o pochodzeniu rasowym lub etnicznym oraz o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym.

– ZUS może również zdobyć wiadomości dotyczące poglądów politycznych przy okazji otrzymania informacji o przynależności do związków zawodowych, a także dane o wyrokach skazujących i orzeczonych sądownie karach, jeśli np. ubezpieczony odbywa karę więzienia i jest jednocześnie zatrudniony – zauważa Robert Adamczyk.