Dotkliwe skutki ?konwencji dla Kresowian

Czesław Skarżyński, prezes Fundacji Solidarność-Wschód, przeniósł się z Białorusi do Polski dziesięć lat temu i dostał kartę stałego pobytu. W 2005 r. i w 2008 r. wojewoda mazowiecki i minister spraw wewnętrznych i administracji odmówili mu; na podstawie konwencji z 1958 r. między rządami PRL i ZSRR uznali, że skoro brak dowodów, iż w dacie jego urodzenia rodzice posiadali obywatelstwo polskie, „stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego nie jest możliwe". W świetle konwencji Skarżyński wciąż był obywatelem Białorusi, gdyż jego rodzice mieli obywatelstwo radzieckie.

– Takie obywatelstwo nadano w 1939 r. wszystkim Polakom na terenie ZSRR. Konwencja z 1958 r. przewidywała natomiast, że osoby narodowości polskiej zamieszkałe w ZSRR mogły złożyć w Konsulacie PRL oświadczenie o wyborze obywatelstwa polskiego. Konwencja nie została jednak opublikowana w ZSRR, nikt jej nie znał. Nie została też w Polsce ratyfikowana przez Sejm – mówi Czesław Skarżyński.

Wielu Polaków pozbawiono możliwości powrotu do rodzinnego kraju

Wyroki WSA w Warszawie i NSA także nie były korzystne. W wyroku z 2010 r. (II OSK 565/09) NSA potwierdził, że „skutkiem konwencji była utrata obywatelstwa polskiego przez skarżącego i jego rodziców".

Zawiódł też wniosek o uzupełnienie decyzji wojewody z 2005 r. o zapis: „rodzice wnioskodawcy w dniu jego urodzenia posiadali obywatelstwo polskie". Gdyby go wprowadzono, zmieniłaby się również sentencja decyzji.

Wojewoda i minister spraw wewnętrznych znów odmówili, ale WSA w Warszawie uwzględnił skargę z przyczyn proceduralnych. NSA rozpatrujący wczoraj skargę kasacyjną ministra uchylił wyrok WSA i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania (II OSK 2257/12).

Czesław Skarżyński mówi, że ustawa z 2009 r. o obywatelstwie polskim, która weszła w życie w 2012 r., jako jedyny warunek uznania za obywatela polskiego stawia polskie pochodzenie.

– Konwencja z 1958 r. jest jednak nadal stosowana przez organy sądowoadministracyjne – dodaje.

– Konwencja wywołuje dotkliwe skutki prawne – zauważa Andrzej Korzeniowski, prezes Stowarzyszenia Kresowian. – W ustawie o rekompensatach za mienie zabużańskie zapisano warunek posiadania polskiego obywatelstwa. Skoro jednak rodzice czy dziadkowie byli obywatelami radzieckimi, nie sposób go uzyskać.

Adwokat Roman Nowosielski sugeruje, że to Trybunał Konstytucyjny powinien ocenić, czy konwencja, która pozbawiła Kresowian obywatelstwa polskiego, była zgodna z polskim prawem.

Czesław Skarżyński został 22 marca 2013 r. uznany za obywatela polskiego na podstawie ustawy z 2009 r., gdyż udowodnił polskie pochodzenie.